ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΠΕΡΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΩΝ

Η απόφαση 44/2008 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης προκάλεσε έντονες συζητήσεις στην ελληνική «μπλογκόσφαιρα» και όχι άδικα αφού αποτελεί την πρώτη περίπτωση, όπου με σπάνιο δικαστικό μεράκι πραγματεύονται και αναλύονται αμφισβητούμενα θέματα σχετικά με την έννοια, τη φύση και τη λειτουργία των ιστολογίων (blogs). Ο πυρήνας της υπόθεσης αφορά προσβλητικό δημοσίευμα που έθιγε γνωστό πρόσωπο (ενάγοντα) της τοπικής κοινωνίας και ήταν αναρτημένο σε μπλογκ που φαινόταν να ανήκει στον εναγόμενο.
Επισημαίνοντας ότι το κείμενο της απόφασης αξίζει να αναγνωσθεί στο σύνολό του, από τη θέση αυτή θα περιοριστούμε στον αποσπασματικό σχολιασμό των κυριότερων σημείων. Καταρχήν επιχειρείται για πρώτη φορά ένας ορισμός του ιστολογίου που συνοψίζεται ως εξής: πρόκειται για ένα διαδραστικό μέσο επικοινωνίας αόριστου αριθμού προσώπων, που αποτελεί τεχνική εφαρμογή στον παγκόσμιο ιστό και ειδικότερα ιστοσελίδα εν είδει προσωπικού ημερολογίου, δημοσίως προσιτού σε όλους τους χρήστες του διαδικτύου, οι οποίοι ανταποκρινόμενοι στα ερεθίσματα που λαμβάνουν από την ανάγνωση των απόψεων του κατόχου - διαχειριστή του, δύνανται να ανακοινώσουν στο ίδιο ιστολόγιο τα δικά τους σχόλια, τα οποία είναι επίσης αναγνώσιμα. Με βάση τα στοιχεία αυτού του ορισμού και τη γραμματική διατύπωση του ν. 1178/1981 «περί αστικής ευθύνης του τύπου» και του άρθρου 681Δ ΚΠολΔ, η απόφαση ακολουθεί μια μάλλον αχρείαστα δαιδαλώδη λογική, εξοβελίζοντας, αρχικά, τα ιστολόγια από το θεσμικό πλαίσιο των ανωτέρω διατάξεων, για να καταλήξει όμως εντέλει στην αναλογική εφαρμογή των ίδιων ρυθμίσεων. Παράλληλα απορρίπτει την ταύτιση των μπλογκς με την έννοια του «ηλεκτρονικού τύπου» που χρησιμοποιήθηκε νομολογιακά για να χαρακτηρίσει τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης, όπως η τηλεόραση αλλά και οι ιστοσελίδες εφημερίδων, κατ’ αντιδιαστολή προς το γραπτό τύπο. Στο σημείο αυτό, παρατηρείται ένα λογικό άλμα. Ο νομοθέτης έχει υπαγάγει στις διατάξεις του ν. 1178/1981 (όπως τροποποιήθηκε με το ν. 2328/1995) τις ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές («ηλεκτρονικό τύπο») προβλέποντας μάλιστα διαφορετικού ύψους αποζημιώσεις προς ικανοποίηση ηθικής βλάβης, που αυξάνουν ανάλογα με την εμβέλεια των σταθμών. Στην περίπτωση των μπλογκς όμως, όπου η εμβέλεια είναι θεωρητικά παγκόσμια, η δικαστική κρίση προάγει (όχι με ιδιαίτερη σαφήνεια) την εφαρμογή των επιεικέστερων ρυθμίσεων που αφορούν τον γραπτό τύπο.
Περαιτέρω, επαναλαμβάνεται ρητά, όπως προβλέπεται και στο π.δ. 131/2003 (που ενσωματώνει την Οδηγία 2000/31/ΕΚ) ότι οι παροχείς υπηρεσιών διαδικτύου δεν υποχρεούνται να ελέγχουν το περιεχόμενου που αποθηκεύουν και ως εκ τούτου η εταιρία που φιλοξενεί ένα ιστολόγιο δεν ευθύνεται για το περιεχόμενό του. Γίνεται επίσης μνεία στην ανωνυμία των κατόχων ιστολογίων, η οποία προκάλεσε μάλλον αδικαιολόγητο ενθουσιασμό στους μπλόγκερς, καθώς δεν αναγνωρίζει την ανωνυμία ως δικαίωμα αλλά ως αναγκαίο κακό. Η σύγκριση δε με τη χρήση ψευδώνυμου στην έντυπη δημοσιογραφία μπορεί να θεωρηθεί ατυχής διότι ο δημοσιογράφος εξαρτάται από τον εργοδότη ή αρχισυντάκτη του, ο οποίος τουλάχιστον τον γνωρίζει και καλύπτει και με δική του ευθύνη ό,τι δημοσιεύεται. Αντίθετα, ο μπλόγκερ ενεργεί αυτόνομα και μπορεί να παραμείνει εντελώς άγνωστος. Η ίδια η κατάληξη της απόφασης θα μπορούσε κάλλιστα να ειδωθεί ως έμμεση σύσταση στο νομοθέτη για κάλυψη αυτού του κενού, που οδηγεί σε μη απόδοση δικαίου, αφού ο τρόπος λειτουργίας ενός ιστολογίου καθιστά αδύνατη την ταυτοποίηση του αληθινού κατόχου-διαχειριστή του. Είναι ενδεικτικό ότι ζητείται η συνδρομή του Τμήματος Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, το οποίο ακόμη και αν νομιμοποιούνταν να βοηθήσει (δεν νομιμοποιείται καθώς δεν συντρέχουν προϋποθέσεις άρσης του απορρήτου) θα βρισκόταν πιθανότατα σε αδιέξοδο, διότι η διαδικασία απόκτησης ενός μπλογκ καθώς και η διαχείριση του, μπορεί να είναι τόσο ανώνυμη που να καθιστά αδύνατη την βέβαιη ταυτοποίηση ενός φυσικού προσώπου. Σίγουρα, αυτή η απροσπέλαστη de facto ανωνυμία ή ψευδωνυμία αποτελεί συχνά εγγύηση της ελεύθερης έκφρασης, δεν παύει όμως να χρησιμοποιείται παραμορφωτικά και κακόβουλα δημιουργώντας κλίμα αδίκου. Ως εκ τούτου μπορεί να δυσαρεστούσε τη μπλογκόσφαιρα, αλλά δε θα αποτελούσε έκπληξη, μια νομοθετική αλλαγή εθνικού ή υπερεθνικού επιπέδου για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης χρήσης των ιστολογίων.


ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Κείμενο Απόφασης:
Περιοδικό Αρμενόπουλος 3/2009, σελ. 406 επ.

http://www.epikairo.gr/?p=20999

Βλ. επίσης:
http://informatics-and-law.blogspot.com/2009/05/blog-post_15.html

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=47717&ref=search

Η ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΠΙΒΑΛΕΙ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «STREET VIEW»

Η γνωστή εταιρία διαδικτυακών υπηρεσιών Google έχοντας διευρύνει προ πολλού τις δραστηριότητές της πέρα από την πετυχημένη μηχανή αναζήτησης και επενδύοντας αποτελεσματικά σε εφαρμογές όπως το «Google Earth» και «Google maps» (δορυφορική χαρτογράφηση και φωτογραφική απεικόνιση όλης της γης) ξεκίνησε τον τελευταίο χρόνο ένα ακόμη πιο πρωτότυπο πρόγραμμα, το «Google Street View». Όπως φανερώνει και η ονομασία του (θέα του δρόμου), το πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να περιηγηθούν εικονικά, μέσω διαδικτύου, στους δρόμους επιλεγμένων πόλεων ανά τον κόσμο. Η απεικόνιση είναι τρισδιάστατη και ο έλεγχος της περιήγησης είναι στα χέρια του χρήστη. Ωστόσο η περιήγηση δε γίνεται σε πραγματικό χρόνο αλλά με τη χρήση εικόνων που έχουν καταγραφεί προγενέστερα. Η λήψεις μάλιστα γίνονται με αυτοκίνητα που φέρουν ειδικές κάμερες στην οροφή και έχουν σήμανση με το λογότυπο της εταιρίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι αντίστοιχη πρωτοβουλία ανέλαβε και μια ελληνική εταιρία που μέσω της ιστοσελίδας της «kapou.gr» παρείχε για μικρό διάστημα δυνατότητα τρισδιάστατης περιήγησης σε δρόμους ελληνικών πόλεων.

Οι εν λόγω υπηρεσίες συνάντησαν εμπόδια αναφορικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών που άθελά τους συμπεριλαμβάνονται στις ληφθείσες εικόνες της περιήγησης. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης προκλήθηκαν αντιδράσεις και οι αντίστοιχες Αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων ασχολήθηκαν με το θέμα. Στις Η.Π.Α. πρέπει να σημειωθεί ότι η υπηρεσία προσφέρεται κανονικά από τη Google αλλά μετά από επεξεργασία (θόλωση) των εικόνων προκειμένου να μην αναγνωρίζονται πρόσωπα, πινακίδες αυτοκινήτων κλπ. Παρέχοντας διαβεβαιώσεις για την τήρηση αυτών των μέτρων, η αμερικανική εταιρία υπέβαλε Γνωστοποίηση στην ελληνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, επισημαίνοντας, επιπλέον, το δικαίωμα αντίρρησης προς τη Google που διατηρεί οποιοσδήποτε αναγνωρίσει τη φυσιογνωμία του ή δεν επιθυμεί τη δημοσίευση της εικόνας του σπιτιού του.

Η ελληνική Αρχή ζητώντας κάποια συμπληρωματικά στοιχεία και μέτρα επιφυλάχθηκε ως προς την κρίση της νομιμότητας της υπηρεσίας και μέχρι τότε δεν επέτρεψε την έναρξη των εργασιών λήψης εικόνων. Παράλληλα, επέβαλε και τη διακοπή λειτουργίας του ιστοχώρου «www.kapou.gr» που παρείχε τις υπηρεσίες τρισδιάστατης περιήγησης δίχως να έχει υποβληθεί προηγούμενη Γνωστοποίηση στην Αρχή.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Ανακοίνωση Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα:
http://www.dpa.gr/APDPXPortlets/htdocs/documentDisplay.jsp?docid=249,137,131,30,227,189,240,114

Βλ. επίσης:
http://maps.google.com/help/maps/streetview/

http://www.kapou.gr/

eYouGuide

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποφασισμένη να τονώσει την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων καταναλωτών στις διαδικτυακές υπηρεσίες, εγκαινίασε τη λειτουργία ενός νέου ιστοχώρου, εργαλειακού χαρακτήρα, με την ονομασία «eYouGuide». Πρόκειται ουσιαστικά για έναν σύγχρονο οδηγό σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Βασικό στόχο αποτελεί η άρση της ανασφάλειας των χρηστών και η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης που θα εγγυάται μια ήρεμη και ανέφελη διαδικτυακή πλοήγηση. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού η Επιτροπή θεωρεί απαραίτητη τη σαφή πληροφόρηση του κοινού όσον αφορά τα δικαιώματά του με βάση τους κοινοτικούς κανόνες και βέβαια τη μέγιστη δυνατή εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών που θα προσφέρει στέρεα βάση στην ενιαία επιγραμμική (online) αγορά της Ευρώπης.

Εν συντομία, θα λέγαμε ότι επιδιώκεται η δημιουργία ενός ευρύτερου «κοινοτικού κυβερνοχώρου εμπιστοσύνης» όπου η πλοήγηση δε θα γνωρίζει εθνικά σύνορα και εμπόδια. Αυτό επιβεβαιώνει με τα λόγια της και η Επίτροπος για την Κοινωνία της Πληροφορίας και τα Μέσα Επικοινωνίας, Βίβιαν Ρέντινγκ: «Στην ΕΕ, τα δικαιώματα των καταναλωτών στο διαδίκτυο δεν θα πρέπει να εξαρτώνται από τον τόπο εγκατάστασης μιας εταιρίας ή ενός ιστοτόπου. Τα εθνικά σύνορα δεν θα πρέπει πια να ταλαιπωρούν τους ευρωπαίους καταναλωτές όταν αγοράζουν σε απευθείας σύνδεση (επιγραμμικά) ένα βιβλίο ή όταν τηλεκφορτώνουν ένα τραγούδι. Παρά τις σημειωθείσες προόδους, οφείλουμε να διασφαλίσουμε την ύπαρξη μιας ενιαίας αγοράς τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις επιχειρήσεις στο διαδίκτυο.»

Η πρωτοβουλία αυτή μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμη, ιδιαίτερα επειδή θα προσφέρει στους χρήστες μια έγκυρη πηγή άντλησης πρακτικών πληροφοριών. Ωστόσο δε θα ήταν δυνατόν να μην καταγράψουμε, κλείνοντας, δύο απλές παρατηρήσεις. Η πρώτη είναι μάλλον λεκτική και αφορά την κεντρική ιδέα-επιδίωξη μιας «πλοήγησης δίχως σύνορα». Το διαδίκτυο -όπως έχει γραφτεί πολλές φορές στη στήλη- ήταν άναρχο και παγκόσμιο σχεδόν από τη «γέννησή» του, δημιουργώντας νομοθετικό πρόβλημα λόγω της υπερσυνοριακής του δομής. Συνεπώς, τα δεσμά των συνόρων δεν αφορούν την πλοήγηση αλλά τις νομοθεσίες. Επιπλέον, ας μας επιτραπεί η αυθαίρετη άποψη ότι οι καταναλωτές δεν αποτρέπονται τόσο από την άγνοια των δικαιωμάτων τους όσο από την δυσκολία διεκδίκησης μιας δίκαιης αξίωσής τους (π.χ. ένα αγαθό που πλήρωσαν και δεν παρέλαβαν) λόγω της μεγάλης απόστασης ή της έλλειψης φυσικής επαφής σε μια διαδικτυακή συναλλαγή. Η δεύτερη παρατήρηση αφορά στο περιεχόμενο της νέας ιστοσελίδας, η οποία διατείνεται ότι θέλει να ενημερώσει τον καταναλωτή για τα δικαιώματά του. Μία γρήγορη περιήγηση καθιστά εμφανές ότι το περιεχόμενο διαμορφώνεται ισομερώς γύρω από τρεις άξονες: πληροφορίες για την ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών, συμβουλές για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και προειδοποιήσεις για την αποφυγή τηλεκφόρτωσης πειρατικών αρχείων και κάθε είδους παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων. Αυθόρμητα προβληματίζει το γεγονός ότι ένας «οδηγός ψηφιακών δικαιωμάτων των καταναλωτών» απαρτίζεται κατά ένα τρίτο από απαγορεύσεις υπέρ των οικονομικών συμφερόντων δισκογραφικών, κινηματογραφικών και λοιπών εταιριών. Με αυτόν τον τρόπο, το επιθυμητό κλίμα εμπιστοσύνης στους χρήστες δύσκολα μπορεί να καλλιεργηθεί, πόσο μάλλον να διατηρηθεί.


ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Ανακοίνωση Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/702

Διαδικτυακός τόπος eYouGuide:
http://ec.europa.eu/information_society/eyouguide/index_en.htm

Βλ. επίσης:
http://www.epp-ed.eu/Press/showpr.asp?PRControlDocTypeID=1&PRControlID=
8584&PRContentID=14884&PRContentLG=en

http://www.cegd.eu/Lists/News/DispForm.aspx?ID=24

http://sofiaecho.com/2009/05/06/714631_european-commission-launches-eyouguide