Στα μέσα Ιουνίου του 2016, ο γενικός εισαγγελέας του
Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης M. Szpunar ανέπτυξε τις προτάσεις του στην
υπόθεση C-174/15 και τάχθηκε υπέρ της εξομοίωσης του καθεστώτος δανεισμού
ψηφιακών βιβλίων και παραδοσιακών βιβλίων.
Η οδηγία 2006/115 σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης και
το δικαίωμα δανεισμού βιβλίων προβλέπει ότι το αποκλειστικό δικαίωμα
συναίνεσης ή απαγόρευσης για την εν λόγω εκμίσθωση και για τον εν λόγω
δανεισμό ανήκει στον δημιουργό του έργου. Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν
να παρεκκλίνουν από το αποκλειστικό αυτό δικαίωμα όσον αφορά τον
δημόσιο δανεισμό, υπό την προϋπόθεση ότι τουλάχιστον οι δημιουργοί
λαμβάνουν εύλογη αμοιβή.
Στις Κάτω Χώρες, ο δανεισμός ψηφιακών βιβλίων από τις
δημόσιες βιβλιοθήκες δεν υπάγεται στο καθεστώς αυτό. Εντούτοις, η
Vereniging Openbare Bibliotheken, ένωση στην οποία μετέχουν όλες οι
δημόσιες βιβλιοθήκες των Κάτω Χωρών («VOB»), υποστηρίζει ότι το καθεστώς
αυτό πρέπει να εφαρμόζεται και στον ψηφιακό δανεισμό. Στο πλαίσιο αυτό,
άσκησε αγωγή κατά του Stichting Leenrecht, ιδρύματος επιφορτισμένου με την
είσπραξη της αμοιβής που οφείλεται στους δημιουργούς, με αίτημα την
έκδοση αναγνωριστικής δικαστικής αποφάσεως προς την κατεύθυνση αυτή. Η
αγωγή της VOB αφορά τον δανεισμό που πραγματοποιείται σύμφωνα με το
μοντέλο «one copy one user»: κατά το χρονικό διάστημα του δανεισμού ο
χρήστης μπορεί να μεταφορτώνει το διατιθέμενο από τη βιβλιοθήκη ψηφιακό
βιβλίο, ενώ κατά το ίδιο διάστημα το βιβλίο δεν είναι προσιτό σε
άλλους χρήστες της βιβλιοθήκης. Με τη λήξη της εν λόγω περιόδου
δανεισμού, η μεταφόρτωση του βιβλίου καθίσταται αυτομάτως αδύνατη για τον
οικείο χρήστη και συνεπώς το βιβλίο είναι δυνατόν να το δανειστεί άλλος
χρήστης.
Με τις προτάσεις του, ο γενικός εισαγγελέας υποστηρίζει
ότι η διάθεση στο κοινό, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, ψηφιακών
βιβλίων από τις δημόσιες βιβλιοθήκες μπορεί πράγματι να εμπίπτει στις
διατάξεις της οδηγίας σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης και το δικαίωμα
δανεισμού. Εκτιμά ότι ο νομοθέτης της Ένωσης δεν είχε σκεφτεί να
συμπεριλάβει τον δανεισμό ψηφιακών βιβλίων στην κατά την οδηγία έννοια
του «δανεισμού», διότι η εμπορικώς αξιοποιήσιμη τεχνολογία των ψηφιακών
βιβλίων βρισκόταν τότε μόλις σε πρώιμο στάδιο. Προτείνει ως εκ τούτου
μια «δυναμική» ή «εξελικτική» ερμηνεία της οδηγίας, υποστηρίζοντας
μεταξύ άλλων ότι ο δανεισμός ψηφιακών βιβλίων είναι ένα σύγχρονο
ισοδύναμο του δανεισμού έντυπων βιβλίων. Κατά τον γενικό εισαγγελέα,
μόνο η ερμηνεία αυτή είναι ικανή να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα
της οικείας ρυθμίσεως απέναντι στην ταχεία τεχνολογική και οικονομική
εξέλιξη.
Ο γενικός εισαγγελέας υπενθυμίζει επίσης ότι κύριος
σκοπός του δικαιώματος του δημιουργού είναι η προστασία των συμφερόντων
των δημιουργών. Εντούτοις, επί του παρόντος, οι βιβλιοθήκες προβαίνουν
πράγματι στον δανεισμό βιβλίων ψηφιακής μορφής, βάσει συμβάσεων
παραχωρήσεως δικαιωμάτων που συνάπτονται μεταξύ των βιβλιοθηκών και των
εκδοτών, με αποτέλεσμα να ωφελούνται πρωτίστως οι εκδότες ή οι άλλοι
μεσάζοντες του εμπορίου ψηφιακών βιβλίων, ενώ οι δημιουργοί δεν
λαμβάνουν εύλογη αμοιβή. Αντίθετα, αν γινόταν δεκτό ότι ο ψηφιακός
δανεισμός εμπίπτει στις διατάξεις της οδηγίας, οι δημιουργοί θα λάμβαναν,
ως εκ τούτου, εύλογη αμοιβή, η οποία θα προστίθετο στην αμοιβή τους από
την πώληση των βιβλίων και θα ήταν ανεξάρτητη από τις συμβάσεις που
συνάπτονται με τους εκδότες. Περαιτέρω, η ερμηνεία της έννοιας του
δανεισμού κατά τρόπον ώστε αυτή να περιλαμβάνει τον δανεισμό ψηφιακών
βιβλίων δεν είναι αντίθετη ούτε προς τον σκοπό ούτε προς το γράμμα της
οδηγίας. Εξάλλου, μια τέτοια ερμηνεία ουδόλως είναι ασύμβατη ή
ασυνεπής και προς τις διάφορες διατάξεις του δικαίου της Ένωσης στον
τομέα του δικαιώματος του δημιουργού ή προς τις διεθνείς υποχρεώσεις της
ΕΕ.
Τέλος, ο γενικός εισαγγελέας φρονεί ότι τα κράτη μέλη,
όταν εφαρμόζουν την παρέκκλιση για τον δημόσιο δανεισμό ψηφιακών
βιβλίων, μπορούν να απαιτούν τα βιβλία αυτά να έχουν προηγουμένως
διατεθεί στο κοινό από τον δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του και να
προέρχονται από νόμιμες πηγές. Αντίθετα, ο μηχανισμός της αναλώσεως του
δικαιώματος διανομής δεν έχει, κατά την άποψή του, σχέση με το δικαίωμα
δανεισμού.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
Το πλήρες κείμενο των
εισαγγελικών προτάσεων:
Η οδηγία για το δικαίωμα δανεισμού:
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006L0115&qid=1470656449402&from=EL
