Η πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (C-42/07, Βwin και Liga, 8 Σεπτεμβρίου 2009) σχετικά με την προσφορά τυχερών παιγνίων μέσω διαδικτύου, έφερε εκ νέου στο προσκήνιο ένα σημαντικό κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα που τα τελευταία χρόνια έχει επιδεινωθεί, βρίσκοντας διαδικτυακή έκφραση. Η επιδίωξη του εύκολου κέρδους σε συνδυασμό με την εθιστική γοητεία του ρίσκου αποτελούν εδώ και αιώνες τα βασικά συστατικά ενός διαχρονικού ανθρώπινου πάθους, που αποδίδεται πιο χαρακτηριστικά με τη γενική ονομασία «τζόγος» (από τη λατινική λέξη «jokus» και την ιταλική «gioco» που σημαίνουν παιχνίδι). Τα τυχερά παίγνια που ικανοποιούν αυτό το πάθος ποικίλουν και έχουν γνωρίσει μεγάλη εξέλιξη στο πέρασμα των αιώνων. Η διεξαγωγή τους δεν έπαψε να κινείται, βέβαια, στα όρια της νομιμότητας καθώς προσφέρει ιδανικό έδαφος για οικονομική εκμετάλλευση και διευκόλυνση απατών. Για το λόγο αυτό πολλά κράτη θέλησαν να προστατεύσουν τους πολίτες με τη δημιουργία αυστηρών νομικών πλαισίων και την ίδρυση κρατικών φορέων που προσφέρουν μονοπωλιακά τέτοιες υπηρεσίες. Ωστόσο, η τεχνολογική εξέλιξη και η επέλαση του διαδικτύου έχει αλλάξει σημαντικά το τοπίο στον εν λόγω τομέα.
Τα είδη των παιγνίων και η εξέλιξη τους.
Τα τυχερά παιχνίδια διακρίνονται παραδοσιακά σε δύο βασικές κατηγορίες:
• παιχνίδια τύχης, στα οποία ο παίχτης δεν ασκεί κανενός είδους έλεγχο (λαχείο, λόττο, ρουλέτα, κουλοχέρης κλπ.) και
• παιχνίδια όπου απαιτείται ένας βαθμός δεξιότητας και γνώσης από τον παίχτη (χαρτοπαιξία, αθλητικά στοιχήματα, ιπποδρομίες, κλπ.).
Στη χώρα μας, μετά το Β.Δ. 29/1971 «περί τυχηρών και μη παιγνίων» και μια σειρά επόμενων νομοθετικών ρυθμίσεων, αρκετά παιχνίδια, όπως η ρουλέτα, ο κουλοχέρης και τα χαρτοπαίγνια προσφέρονται νόμιμα σε οργανωμένα καζίνο που λειτουργούν με την άδεια των αρμόδιων κρατικών αρχών. Με αντίστοιχη άδεια διοργανώνονται και οι ιπποδρομίες ενώ τον αθλητικό στοιχηματισμό έχει αναλάβει κατ’ αποκλειστικότητα ο Οργανισμός Προγνωστικών Αγώνων Ποδοσφαίρου (Ο.Π.Α.Π.), ο οποίος σταδιακά επεκτάθηκε και σε άλλα παιχνίδια τύχης υπό μορφή λοταρίας (λόττο, τζόκερ, κίνο κλπ). Αντίστοιχο καθεστώς κρατικού παρεμβατισμού επικρατεί στις περισσότερες χώρες ανά τον κόσμο, όχι μόνο επειδή οι κίνδυνοι του τζόγου είναι διεθνώς αποδεκτοί αλλά και επειδή η κερδοφορία της εν λόγω «βιομηχανίας» δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορη την (φορο)εισπρακτική πολιτική κάθε κράτους. Εντούτοις, δεν παύουν να υπάρχουν νομοθετικοί και φορολογικοί «παράδεισοι», όπως νησιά της Καραϊβικής αλλά και το Γιβραλτάρ ή η Μάλτα, που είναι δεκτικοί στη φιλοξενία τέτοιων επιχειρήσεων.
Ο ηλεκτρονικός τζόγος δεν επέφερε αλλαγές τόσο στο είδος των παιγνίων όσο στον τρόπο και την ευκολία διεξαγωγής τους. Η προσφορά τυχερών παιγνίων επιγραμμικά (online) ξεκίνησε ήδη από το 1995. Η πρώιμη είσοδος τους στην διαδικτυακή αγορά οφείλεται στη σύγκληση διαφόρων παραγόντων. Ο βασικότερος από αυτούς ήταν η ψήφιση νόμου που επέτρεπε την ίδρυση εταιρειών διεξαγωγής τυχερών παιγνίων στο νησιωτικό κρατίδιο της Καραϊβικής Αντίγκουα. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν και οι απαραίτητες εφαρμογές για να εξυπηρετήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την μεταφορά των διαφόρων παιχνιδιών στον εικονικό κόσμο. Επειδή όμως τα χρηματικά ποσά που διακινούνται κάθε άλλο παρά εικονικά είναι, απαιτήθηκε η δημιουργία λογισμικών που κατόρθωσαν να εγγυηθούν την ασφάλεια των δικτυακών συναλλαγών. Κάπως έτσι ξεκίνησε η λειτουργία του πρώτου ηλεκτρονικού καζίνου, το 1995, με την ονομασία InterCasino, το οποίο άνοιξε τελικά το δρόμο για χιλιάδες αντίστοιχες επιχειρηματικές κινήσεις.
Οφέλη και προβλήματα του διαδικτυακού τζόγου.
Ίσως φαίνεται οξύμωρο να αναζητούμε τα οφέλη του τζόγου –εξαιρώντας βέβαια τα κέρδη των σχετικών επιχειρήσεων. Αν λάβουμε, όμως, υπόψη το πλήθος των παιχτών και την ανάγκη τους να ικανοποιήσουν ένα πραγματικό πάθος, πρέπει να αντιμετωπίσουμε ανάλογα τις διαδικτυακά προσφερόμενες υπηρεσίες. Από την πλευρά του παίχτη, λοιπόν, οι δυνατότητες που του προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος είναι πρακτικά ατελείωτες και όπως όλες οι online υπηρεσίες ελκυστικά προσιτές. Χιλιάδες ιστοσελίδες παρέχουν αναρίθμητες εκδοχές παραδοσιακών παιγνίων, επιδιώκοντας συγχρόνως να δημιουργήσουν μια εντυπωσιακή εικονική ατμόσφαιρα που θα παρασύρει τις αισθήσεις των χρηστών-παιχτών. Άλλοι ιστοχώροι είναι προσανατολισμένοι σχεδόν αποκλειστικά στον αθλητικό στοιχηματισμό, προσφέροντας τεράστιο όγκο πληροφοριών, στατιστικών αναλύσεων και συγκριτικών δεδομένων στους πελάτες που επιδιώκουν το μεγαλύτερο κέρδος. Επίσης, πρέπει να ειπωθεί ότι η υπερπροσφορά παιγνίων και η πληθώρα επιλογών έχει αυξήσει τον ανταγωνισμό και κατά συνέπεια τις παροχές προς τους χρήστες. Πιστώσεις χρημάτων (bonus) σε νέους πελάτες, δώρα αλλά και καλύτερες αποδόσεις στοιχημάτων, επιστρατεύονται με σκοπό την προσέλκυση παιχτών. Φυσικά, όλα αυτά βρίσκονται σε απόσταση λίγων «κλικ», ανά πάσα στιγμή.
Από την άλλη πλευρά, οι γοητευτικές ευκολίες του διαδικτύου συνεπάγονται αυτονόητους κινδύνους. Η έλλειψη άμεσης επαφής και η εξ αποστάσεως συναλλαγή αποτελούν ούτως ή άλλως προβληματικές συνθήκες σε όλους τους τομείς των επιγραμμικών υπηρεσιών. Στα παιχνίδια της τύχης η καχυποψία οφείλει να είναι ακόμη μεγαλύτερη. Όταν, για παράδειγμα, το κέρδος εξαρτάται από το αποτέλεσμα μιας εικονικής ρουλέτας, δηλαδή στην ουσία μίας εφαρμογής προγραμματισμένης από τον ίδιο τον φορέα, που την προσφέρει και ο οποίος θα πρέπει τελικά να αποδώσει το πιθανό κέρδος, εύλογα αναρωτιέται κανείς πώς διασφαλίζεται η έντιμη διεξαγωγή του παιχνιδιού. Άλλου είδους προβληματική ισχύει στα στοιχήματα, όπου το υπό πρόβλεψη γεγονός είναι –θεωρητικά τουλάχιστον– ανεξάρτητο από τους παίχτες ή την εκάστοτε εταιρεία στοιχημάτων. Στην περίπτωση αυτή, το ζητούμενο είναι η φερεγγυότητα του φορέα που θα κληθεί να αποδώσει το κέρδος. Πολλές είναι οι σχετικές περιπτώσεις εξαπάτησης, με μεγαλύτερη, ίσως, αυτή της βρετανικής εταιρείας διαδικτυακών στοιχημάτων «BetOnSports», η οποία κλείνοντας ξαφνικά το 2006 προκάλεσε περιουσιακές ζημίες ύψους 7 έως 20 εκατομμυρίων δολαρίων στους πελάτες της. Στις αρχές Νοεμβρίου 2009, δικαστήριο των Η.Π.Α. επέβαλε ποινή φυλάκισης 51 μηνών στον ιδρυτή της εταιρείας Γκάρι Κάπλαν, ο οποίος θα καταβάλει ως πρόστιμο και το ποσό των 44 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ενόψει της συνεχούς αύξησης του διαδικτυακού τζόγου και κατ’ επέκταση του λογικού πολλαπλασιασμού των παραπάνω κινδύνων, αναδείχθηκε η ανάγκη πιστοποίησης της αξιοπιστίας των επιχειρήσεων του κλάδου. Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε το 2003 ένας ανεξάρτητος οργανισμός με την επωνυμία eCOGRA (eCommerce and Online Gaming Regulation and Assurance) που κατάφερε να θέσει συγκεκριμένους κανόνες και πρότυπα λειτουργίας, τα οποία αποδέχτηκαν σταδιακά οι περισσότερες επιχειρήσεις. Ανεξάρτητοι επιθεωρητές της eCOGRA διενεργούν ελέγχους λογισμικών και εποπτεύουν επαγγελματικές μεθόδους και συμπεριφορές προκειμένου να πιστοποιήσουν την κάθε εταιρεία που επιζητά την εμπιστοσύνη των χρηστών.
Η νομική αντιμετώπιση
Ο τζόγος εν γένει, αποτελεί ένα ευαίσθητο πρόβλημα που αγγίζει τις κοινωνίες σε οικονομικό αλλά και ηθικό επίπεδο, απαιτώντας ιδιαίτερη αντιμετώπιση με βάση τις παραδοσιακές αρχές και τις πολιτιστικές αξίες κάθε κράτους. Ήδη αναφέραμε ότι αρκετές χώρες, όπως και η Ελλάδα, έχουν επιλέξει την μονοπωλιακή διεξαγωγή τυχερών παιγνίων από αυστηρά ελεγχόμενους φορείς ενώ κάποιες άλλες ευνοούν τη λειτουργία τέτοιων επιχειρήσεων. Ο υπερεθνικός χαρακτήρας του διαδικτύου άλλαξε ουσιαστικά το τοπίο, ανοίγοντας ένα κανάλι αναγκαστικής νόθευσης του αξιακού συστήματος κάθε κοινωνίας. Οι εθνικοί νομοθετικοί φραγμοί έμειναν ανεφάρμοστοι στο παγκοσμιοποιημένο ψηφιακό περιβάλλον. Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, την αρχική αμηχανία των κρατικών μηχανισμών διαδέχτηκαν αρκετά διαφορετικές επιλογές.
Στην Ευρώπη, αρκετές χώρες, ακολούθησαν σταδιακά το παράδειγμα της Βρετανίας, η οποία αναγνώρισε τις εταιρείες διαδικτυακού τζόγου, παραχωρώντας σχετικές άδειες. Άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, η Γερμανία αλλά και η Ελλάδα εμμένουν στη μονοπωλιακή τακτική αφήνοντας αρρύθμιστο το διαδικτυακό καθεστώς. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση των υπεράκτιων εταιρειών τυχερών παιγνίων που εξυπηρετούν διαδικτυακά ανενόχλητα τους κατοίκους αυτών των χωρών, απορροφώντας μεγάλα κέρδη, από τα οποία η κρατική οικονομία δεν ενισχύεται με κανέναν φόρο. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τα εναπομείναντα μονοπώλια πιέζοντας για την απελευθέρωση της εν λόγω αγοράς με βάση και το κοινοτικό δίκαιο. Επιπλέον, οργανώσεις παιχτών διεκδικούν το δικαίωμα στην ελεύθερη επιλογή φορέα έναντι των κρατικών μονοπωλίων με βασικό επιχείρημα την αύξηση των παροχών και των κερδών τους μέσω του ανταγωνισμού, επικαλούμενοι άλλωστε και τους κοινοτικούς κανόνες της εσωτερικής αγοράς.
Λίγο πριν καμφθούν και οι τελευταίες μονοπωλιακές αντιστάσεις στη χώρα μας, η πρόσφατη απόφαση του ΔΕΚ ανέτρεψε την κατάσταση αναγνωρίζοντας το δικαίωμα της Πορτογαλίας στο κρατικό μονοπώλιο των «πολλαπλών» παιγνίων και μέσω διαδικτύου, για επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος, που αφορούν την καταπολέμηση της απάτης και της εγκληματικότητας. Ο Ο.Π.Α.Π., ως ο κύριος ελληνικός φορέας εκμετάλλευσης τυχερών παιγνίων, έσπευσε να δηλώσει σε ανακοίνωσή του πως το μονοπώλιο του είναι «πιο ασφαλές από κάθε άλλη φορά». Εντούτοις, πρέπει να υπομνησθεί πως ο Ο.Π.Α.Π. δεν έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές του online, ούτε έχει κατοχυρωθεί το αποκλειστικό του δικαίωμα στο διαδίκτυο, όπως συνέβη με τον αντίστοιχο πορτογαλικό φορέα Santa Casa. Εκτός λοιπόν από τα πρακτικά προβλήματα που συνεπάγεται ένα μονοπώλιο στο ίντερνετ (βλ. παρατηρήσεις στην απόφαση C-42/07 του ΔΕΚ στο τεύχος ΕΕΕυρΔ 4:2009) είναι τελείως διαφορετικό να προστατεύεται δικαιολογημένα η αποκλειστικότητα μιας υπαρκτής διαδικτυακής υπηρεσίας από το να απαγορεύεται γενικά η παροχή της από άλλους φορείς.
Ο δρόμος της ευθείας και ριζικής απαγόρευσης οποιασδήποτε υπηρεσίας στον κοινοτικό χάρτη είναι ιδιαίτερα δύσβατος, όπως αποδείχτηκε εξάλλου και με την καταδίκη της Ελλάδας από το ΔΕΚ για την απόλυτη απαγόρευση όλων αδιακρίτως των ηλεκτρονικών παιγνίων με το νόμο 3037/2002. Αξιοπρόσεχτη είναι, όμως, η επίτευξη απόλυτου φραγμού του διαδικτυακού τζόγου στις Η.Π.Α. με έμμεσο τρόπο. Συγκεκριμένα, με ομοσπονδιακό νόμο του 2006 (Unlawful Internet Gambling Enforcement Act) δεν απαγορεύτηκε μεν η προσφορά και διεξαγωγή online τυχερών παιγνίων στις Η.Π.Α., αλλά αποκλείστηκαν όλες οι οικονομικές και τραπεζικές συναλλαγές που σχετίζονται με παροχή τέτοιων υπηρεσιών online. Ως αναπότρεπτη συνέπεια αυτής της ρύθμισης ακολούθησε η διακοπή προσφοράς τυχερών παιγνίων μέσω διαδικτύου από την πλειονότητα των σχετικών επιχειρήσεων αφού αδυνατούσαν να προβούν σε εισπράξεις που αφορούσαν χρήστες εντός της αμερικανικής επικράτειας. Η εφαρμογή αυτού του μέτρου αποδείχτηκε αποδοτική, αφήνοντας, μέχρι σήμερα, όλες τις επιχειρηματικές προσπάθειες διείσδυσης στην αχανή αγορά του τζόγου των Η.Π.Α. μέσω του διαδικτύου δίχως αντίκρισμα.
Συνοψίζοντας, μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο ότι η εξαφάνιση των τυχερών παιγνίων είναι πρακτικά αδύνατη καθώς ανταποκρίνονται εδώ και αιώνες σε μια ανθρώπινη ανάγκη ή έστω αδυναμία. Κατά συνέπεια, η θωράκιση του ατόμου από τους κινδύνους του τζόγου προβάλει ως υποχρέωση της πολιτείας ενώ η διαδικτυακή εξέλιξη των τυχερών παιγνίων φέρνει διεθνώς τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές αντιμέτωπες με νέες προκλήσεις. Εν κατακλείδι, κάθε κράτος καλείται να διαμορφώσει με νηφαλιότητα ένα σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο, προκειμένου να ισορροπήσει αποτελεσματικά μεταξύ ασφάλειας και ελευθερίας των παιχτών.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου:
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2009-0097+0+DOC+XML+V0//EL
Unlawful Internet Gambling Enforcement Act of 2006:
http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/F?c109:6:./temp/~c109DWNMAP:e220380:
Δελτίο τύπου Ο.Π.Α.Π:
http://www.opap.gr/pressdetails.asp?pressid=987&ptype=NEWS&langid=1&pageid=475
eCOGRA:
http://www.ecogra.org
Η πλευρά των παιχτών:
http://olaeinaitzogos.blogspot.com
http://www.right2bet.net/
Ηλεκτρονικός τύπος:
http://www.reuters.com/article/internetNews/idUSTRE5A24IS20091103
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_2_01/08/2009_324244
http://www.makthes.gr/index.php?name=News&file=article&sid=39477
http://www.alithia.com.cy/alithia_v2/front-end/main.php?action=nptext&page= &design=default&nptext_id=48872
http://www.sigmalive.com/simerini/business/208213
http://users.softlab.ece.ntua.gr/~bxb/pub2/neoarticle007.pdf
Βλ. επίσης:
http://www.gbgc.com/about
http://www.iagr.org/members/members.htm
Τα είδη των παιγνίων και η εξέλιξη τους.
Τα τυχερά παιχνίδια διακρίνονται παραδοσιακά σε δύο βασικές κατηγορίες:
• παιχνίδια τύχης, στα οποία ο παίχτης δεν ασκεί κανενός είδους έλεγχο (λαχείο, λόττο, ρουλέτα, κουλοχέρης κλπ.) και
• παιχνίδια όπου απαιτείται ένας βαθμός δεξιότητας και γνώσης από τον παίχτη (χαρτοπαιξία, αθλητικά στοιχήματα, ιπποδρομίες, κλπ.).
Στη χώρα μας, μετά το Β.Δ. 29/1971 «περί τυχηρών και μη παιγνίων» και μια σειρά επόμενων νομοθετικών ρυθμίσεων, αρκετά παιχνίδια, όπως η ρουλέτα, ο κουλοχέρης και τα χαρτοπαίγνια προσφέρονται νόμιμα σε οργανωμένα καζίνο που λειτουργούν με την άδεια των αρμόδιων κρατικών αρχών. Με αντίστοιχη άδεια διοργανώνονται και οι ιπποδρομίες ενώ τον αθλητικό στοιχηματισμό έχει αναλάβει κατ’ αποκλειστικότητα ο Οργανισμός Προγνωστικών Αγώνων Ποδοσφαίρου (Ο.Π.Α.Π.), ο οποίος σταδιακά επεκτάθηκε και σε άλλα παιχνίδια τύχης υπό μορφή λοταρίας (λόττο, τζόκερ, κίνο κλπ). Αντίστοιχο καθεστώς κρατικού παρεμβατισμού επικρατεί στις περισσότερες χώρες ανά τον κόσμο, όχι μόνο επειδή οι κίνδυνοι του τζόγου είναι διεθνώς αποδεκτοί αλλά και επειδή η κερδοφορία της εν λόγω «βιομηχανίας» δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορη την (φορο)εισπρακτική πολιτική κάθε κράτους. Εντούτοις, δεν παύουν να υπάρχουν νομοθετικοί και φορολογικοί «παράδεισοι», όπως νησιά της Καραϊβικής αλλά και το Γιβραλτάρ ή η Μάλτα, που είναι δεκτικοί στη φιλοξενία τέτοιων επιχειρήσεων.
Ο ηλεκτρονικός τζόγος δεν επέφερε αλλαγές τόσο στο είδος των παιγνίων όσο στον τρόπο και την ευκολία διεξαγωγής τους. Η προσφορά τυχερών παιγνίων επιγραμμικά (online) ξεκίνησε ήδη από το 1995. Η πρώιμη είσοδος τους στην διαδικτυακή αγορά οφείλεται στη σύγκληση διαφόρων παραγόντων. Ο βασικότερος από αυτούς ήταν η ψήφιση νόμου που επέτρεπε την ίδρυση εταιρειών διεξαγωγής τυχερών παιγνίων στο νησιωτικό κρατίδιο της Καραϊβικής Αντίγκουα. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν και οι απαραίτητες εφαρμογές για να εξυπηρετήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την μεταφορά των διαφόρων παιχνιδιών στον εικονικό κόσμο. Επειδή όμως τα χρηματικά ποσά που διακινούνται κάθε άλλο παρά εικονικά είναι, απαιτήθηκε η δημιουργία λογισμικών που κατόρθωσαν να εγγυηθούν την ασφάλεια των δικτυακών συναλλαγών. Κάπως έτσι ξεκίνησε η λειτουργία του πρώτου ηλεκτρονικού καζίνου, το 1995, με την ονομασία InterCasino, το οποίο άνοιξε τελικά το δρόμο για χιλιάδες αντίστοιχες επιχειρηματικές κινήσεις.
Οφέλη και προβλήματα του διαδικτυακού τζόγου.
Ίσως φαίνεται οξύμωρο να αναζητούμε τα οφέλη του τζόγου –εξαιρώντας βέβαια τα κέρδη των σχετικών επιχειρήσεων. Αν λάβουμε, όμως, υπόψη το πλήθος των παιχτών και την ανάγκη τους να ικανοποιήσουν ένα πραγματικό πάθος, πρέπει να αντιμετωπίσουμε ανάλογα τις διαδικτυακά προσφερόμενες υπηρεσίες. Από την πλευρά του παίχτη, λοιπόν, οι δυνατότητες που του προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος είναι πρακτικά ατελείωτες και όπως όλες οι online υπηρεσίες ελκυστικά προσιτές. Χιλιάδες ιστοσελίδες παρέχουν αναρίθμητες εκδοχές παραδοσιακών παιγνίων, επιδιώκοντας συγχρόνως να δημιουργήσουν μια εντυπωσιακή εικονική ατμόσφαιρα που θα παρασύρει τις αισθήσεις των χρηστών-παιχτών. Άλλοι ιστοχώροι είναι προσανατολισμένοι σχεδόν αποκλειστικά στον αθλητικό στοιχηματισμό, προσφέροντας τεράστιο όγκο πληροφοριών, στατιστικών αναλύσεων και συγκριτικών δεδομένων στους πελάτες που επιδιώκουν το μεγαλύτερο κέρδος. Επίσης, πρέπει να ειπωθεί ότι η υπερπροσφορά παιγνίων και η πληθώρα επιλογών έχει αυξήσει τον ανταγωνισμό και κατά συνέπεια τις παροχές προς τους χρήστες. Πιστώσεις χρημάτων (bonus) σε νέους πελάτες, δώρα αλλά και καλύτερες αποδόσεις στοιχημάτων, επιστρατεύονται με σκοπό την προσέλκυση παιχτών. Φυσικά, όλα αυτά βρίσκονται σε απόσταση λίγων «κλικ», ανά πάσα στιγμή.
Από την άλλη πλευρά, οι γοητευτικές ευκολίες του διαδικτύου συνεπάγονται αυτονόητους κινδύνους. Η έλλειψη άμεσης επαφής και η εξ αποστάσεως συναλλαγή αποτελούν ούτως ή άλλως προβληματικές συνθήκες σε όλους τους τομείς των επιγραμμικών υπηρεσιών. Στα παιχνίδια της τύχης η καχυποψία οφείλει να είναι ακόμη μεγαλύτερη. Όταν, για παράδειγμα, το κέρδος εξαρτάται από το αποτέλεσμα μιας εικονικής ρουλέτας, δηλαδή στην ουσία μίας εφαρμογής προγραμματισμένης από τον ίδιο τον φορέα, που την προσφέρει και ο οποίος θα πρέπει τελικά να αποδώσει το πιθανό κέρδος, εύλογα αναρωτιέται κανείς πώς διασφαλίζεται η έντιμη διεξαγωγή του παιχνιδιού. Άλλου είδους προβληματική ισχύει στα στοιχήματα, όπου το υπό πρόβλεψη γεγονός είναι –θεωρητικά τουλάχιστον– ανεξάρτητο από τους παίχτες ή την εκάστοτε εταιρεία στοιχημάτων. Στην περίπτωση αυτή, το ζητούμενο είναι η φερεγγυότητα του φορέα που θα κληθεί να αποδώσει το κέρδος. Πολλές είναι οι σχετικές περιπτώσεις εξαπάτησης, με μεγαλύτερη, ίσως, αυτή της βρετανικής εταιρείας διαδικτυακών στοιχημάτων «BetOnSports», η οποία κλείνοντας ξαφνικά το 2006 προκάλεσε περιουσιακές ζημίες ύψους 7 έως 20 εκατομμυρίων δολαρίων στους πελάτες της. Στις αρχές Νοεμβρίου 2009, δικαστήριο των Η.Π.Α. επέβαλε ποινή φυλάκισης 51 μηνών στον ιδρυτή της εταιρείας Γκάρι Κάπλαν, ο οποίος θα καταβάλει ως πρόστιμο και το ποσό των 44 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ενόψει της συνεχούς αύξησης του διαδικτυακού τζόγου και κατ’ επέκταση του λογικού πολλαπλασιασμού των παραπάνω κινδύνων, αναδείχθηκε η ανάγκη πιστοποίησης της αξιοπιστίας των επιχειρήσεων του κλάδου. Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε το 2003 ένας ανεξάρτητος οργανισμός με την επωνυμία eCOGRA (eCommerce and Online Gaming Regulation and Assurance) που κατάφερε να θέσει συγκεκριμένους κανόνες και πρότυπα λειτουργίας, τα οποία αποδέχτηκαν σταδιακά οι περισσότερες επιχειρήσεις. Ανεξάρτητοι επιθεωρητές της eCOGRA διενεργούν ελέγχους λογισμικών και εποπτεύουν επαγγελματικές μεθόδους και συμπεριφορές προκειμένου να πιστοποιήσουν την κάθε εταιρεία που επιζητά την εμπιστοσύνη των χρηστών.
Η νομική αντιμετώπιση
Ο τζόγος εν γένει, αποτελεί ένα ευαίσθητο πρόβλημα που αγγίζει τις κοινωνίες σε οικονομικό αλλά και ηθικό επίπεδο, απαιτώντας ιδιαίτερη αντιμετώπιση με βάση τις παραδοσιακές αρχές και τις πολιτιστικές αξίες κάθε κράτους. Ήδη αναφέραμε ότι αρκετές χώρες, όπως και η Ελλάδα, έχουν επιλέξει την μονοπωλιακή διεξαγωγή τυχερών παιγνίων από αυστηρά ελεγχόμενους φορείς ενώ κάποιες άλλες ευνοούν τη λειτουργία τέτοιων επιχειρήσεων. Ο υπερεθνικός χαρακτήρας του διαδικτύου άλλαξε ουσιαστικά το τοπίο, ανοίγοντας ένα κανάλι αναγκαστικής νόθευσης του αξιακού συστήματος κάθε κοινωνίας. Οι εθνικοί νομοθετικοί φραγμοί έμειναν ανεφάρμοστοι στο παγκοσμιοποιημένο ψηφιακό περιβάλλον. Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, την αρχική αμηχανία των κρατικών μηχανισμών διαδέχτηκαν αρκετά διαφορετικές επιλογές.
Στην Ευρώπη, αρκετές χώρες, ακολούθησαν σταδιακά το παράδειγμα της Βρετανίας, η οποία αναγνώρισε τις εταιρείες διαδικτυακού τζόγου, παραχωρώντας σχετικές άδειες. Άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, η Γερμανία αλλά και η Ελλάδα εμμένουν στη μονοπωλιακή τακτική αφήνοντας αρρύθμιστο το διαδικτυακό καθεστώς. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση των υπεράκτιων εταιρειών τυχερών παιγνίων που εξυπηρετούν διαδικτυακά ανενόχλητα τους κατοίκους αυτών των χωρών, απορροφώντας μεγάλα κέρδη, από τα οποία η κρατική οικονομία δεν ενισχύεται με κανέναν φόρο. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τα εναπομείναντα μονοπώλια πιέζοντας για την απελευθέρωση της εν λόγω αγοράς με βάση και το κοινοτικό δίκαιο. Επιπλέον, οργανώσεις παιχτών διεκδικούν το δικαίωμα στην ελεύθερη επιλογή φορέα έναντι των κρατικών μονοπωλίων με βασικό επιχείρημα την αύξηση των παροχών και των κερδών τους μέσω του ανταγωνισμού, επικαλούμενοι άλλωστε και τους κοινοτικούς κανόνες της εσωτερικής αγοράς.
Λίγο πριν καμφθούν και οι τελευταίες μονοπωλιακές αντιστάσεις στη χώρα μας, η πρόσφατη απόφαση του ΔΕΚ ανέτρεψε την κατάσταση αναγνωρίζοντας το δικαίωμα της Πορτογαλίας στο κρατικό μονοπώλιο των «πολλαπλών» παιγνίων και μέσω διαδικτύου, για επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος, που αφορούν την καταπολέμηση της απάτης και της εγκληματικότητας. Ο Ο.Π.Α.Π., ως ο κύριος ελληνικός φορέας εκμετάλλευσης τυχερών παιγνίων, έσπευσε να δηλώσει σε ανακοίνωσή του πως το μονοπώλιο του είναι «πιο ασφαλές από κάθε άλλη φορά». Εντούτοις, πρέπει να υπομνησθεί πως ο Ο.Π.Α.Π. δεν έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές του online, ούτε έχει κατοχυρωθεί το αποκλειστικό του δικαίωμα στο διαδίκτυο, όπως συνέβη με τον αντίστοιχο πορτογαλικό φορέα Santa Casa. Εκτός λοιπόν από τα πρακτικά προβλήματα που συνεπάγεται ένα μονοπώλιο στο ίντερνετ (βλ. παρατηρήσεις στην απόφαση C-42/07 του ΔΕΚ στο τεύχος ΕΕΕυρΔ 4:2009) είναι τελείως διαφορετικό να προστατεύεται δικαιολογημένα η αποκλειστικότητα μιας υπαρκτής διαδικτυακής υπηρεσίας από το να απαγορεύεται γενικά η παροχή της από άλλους φορείς.
Ο δρόμος της ευθείας και ριζικής απαγόρευσης οποιασδήποτε υπηρεσίας στον κοινοτικό χάρτη είναι ιδιαίτερα δύσβατος, όπως αποδείχτηκε εξάλλου και με την καταδίκη της Ελλάδας από το ΔΕΚ για την απόλυτη απαγόρευση όλων αδιακρίτως των ηλεκτρονικών παιγνίων με το νόμο 3037/2002. Αξιοπρόσεχτη είναι, όμως, η επίτευξη απόλυτου φραγμού του διαδικτυακού τζόγου στις Η.Π.Α. με έμμεσο τρόπο. Συγκεκριμένα, με ομοσπονδιακό νόμο του 2006 (Unlawful Internet Gambling Enforcement Act) δεν απαγορεύτηκε μεν η προσφορά και διεξαγωγή online τυχερών παιγνίων στις Η.Π.Α., αλλά αποκλείστηκαν όλες οι οικονομικές και τραπεζικές συναλλαγές που σχετίζονται με παροχή τέτοιων υπηρεσιών online. Ως αναπότρεπτη συνέπεια αυτής της ρύθμισης ακολούθησε η διακοπή προσφοράς τυχερών παιγνίων μέσω διαδικτύου από την πλειονότητα των σχετικών επιχειρήσεων αφού αδυνατούσαν να προβούν σε εισπράξεις που αφορούσαν χρήστες εντός της αμερικανικής επικράτειας. Η εφαρμογή αυτού του μέτρου αποδείχτηκε αποδοτική, αφήνοντας, μέχρι σήμερα, όλες τις επιχειρηματικές προσπάθειες διείσδυσης στην αχανή αγορά του τζόγου των Η.Π.Α. μέσω του διαδικτύου δίχως αντίκρισμα.
Συνοψίζοντας, μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο ότι η εξαφάνιση των τυχερών παιγνίων είναι πρακτικά αδύνατη καθώς ανταποκρίνονται εδώ και αιώνες σε μια ανθρώπινη ανάγκη ή έστω αδυναμία. Κατά συνέπεια, η θωράκιση του ατόμου από τους κινδύνους του τζόγου προβάλει ως υποχρέωση της πολιτείας ενώ η διαδικτυακή εξέλιξη των τυχερών παιγνίων φέρνει διεθνώς τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές αντιμέτωπες με νέες προκλήσεις. Εν κατακλείδι, κάθε κράτος καλείται να διαμορφώσει με νηφαλιότητα ένα σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο, προκειμένου να ισορροπήσει αποτελεσματικά μεταξύ ασφάλειας και ελευθερίας των παιχτών.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου:
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2009-0097+0+DOC+XML+V0//EL
Unlawful Internet Gambling Enforcement Act of 2006:
http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/F?c109:6:./temp/~c109DWNMAP:e220380:
Δελτίο τύπου Ο.Π.Α.Π:
http://www.opap.gr/pressdetails.asp?pressid=987&ptype=NEWS&langid=1&pageid=475
eCOGRA:
http://www.ecogra.org
Η πλευρά των παιχτών:
http://olaeinaitzogos.blogspot.com
http://www.right2bet.net/
Ηλεκτρονικός τύπος:
http://www.reuters.com/article/internetNews/idUSTRE5A24IS20091103
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_2_01/08/2009_324244
http://www.makthes.gr/index.php?name=News&file=article&sid=39477
http://www.alithia.com.cy/alithia_v2/front-end/main.php?action=nptext&page= &design=default&nptext_id=48872
http://www.sigmalive.com/simerini/business/208213
http://users.softlab.ece.ntua.gr/~bxb/pub2/neoarticle007.pdf
Βλ. επίσης:
http://www.gbgc.com/about
http://www.iagr.org/members/members.htm
