Στις αρχές του 2017 και στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή
ενιαία αγορά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πολιτικές και νομικές λύσεις,
προκειμένου να ελευθερωθεί το δυναμικό της οικονομίας δεδομένων της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, διότι επί του παρόντος η ΕΕ δεν αξιοποιεί επαρκώς το δυναμικό των
δεδομένων της. Η ροή των δεδομένων και η πρόσβαση στα δεδομένα παρεμποδίζονται
συχνά από κανόνες σχετικούς με τη γεωγραφική θέση ή άλλα τεχνικά και νομικά
εμπόδια. Η οικονομία των δεδομένων μπορεί να παράγει ανάπτυξη και θέσεις
εργασίας υπό την προϋπόθεση ότι τα δεδομένα χρησιμοποιούνται σωστά. Επομένως, τα
δεδομένα πρέπει να είναι διαθέσιμα και να έχουν αναλυθεί. Για τον σκοπό αυτόν, επιβάλλεται
να εξαλειφθούν αδικαιολόγητοι περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία των
δεδομένων σε διασυνοριακό επίπεδο, καθώς και πολλές νομικές αβεβαιότητες.
Τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση σχεδόν κάθε
πτυχής της καθημερινής ζωής, από την επιχειρηματική ανάλυση μέχρι την πρόγνωση
του καιρού, από τη νέα εποχή στην ιατρική που παρέχει δυνατότητες
εξατομικευμένης περίθαλψης μέχρι το ασφαλέστερο οδικό δίκτυο και τη μείωση της
κυκλοφοριακής συμφόρησης. Είναι ενδεικτικό ότι η οικονομία δεδομένων στην ΕΕ
εκτιμήθηκε σε 272 δισ. ευρώ το 2015 και θα μπορούσε να απασχολεί 7,4 εκατ.
άτομα μέχρι το 2020. Με σκοπό, λοιπόν, να απελευθερώσει το δυναμικό της
ευρωπαϊκής οικονομίας δεδομένων, η Επιτροπή δρομολόγησε σχετική δημόσια διαβούλευση
με διάρκεια έως τα τέλη Απριλίου 2017 και ξεκίνησε συζητήσεις με τα κράτη μέλη
και τους ενδιαφερόμενους παράγοντες, ώστε να καθορισθούν οι επόμενες κινήσεις.
Η ανωτέρω στρατηγική, πάντως, δεν αναιρεί το ισχύον πλαίσιο
προστασίας των προσωπικών δεδομένων στην ΕΕ. Αντιθέτως, η Επιτροπή προωθεί
παράλληλα την αυστηροποίηση των κανόνων προστασίας της ιδιωτικής ζωής σε όλες τις
ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Στοχεύει στην ευθυγράμμιση των υφιστάμενων κανόνων
του 2001, με νεώτερους και αυστηρότερους κανόνες που ορίζονται στον γενικό
κανονισμό για την προστασία δεδομένων του 2016 για να εξασφαλίσει καλύτερη
διαδικτυακή προστασία, αλλά και νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.
Πιο συγκεκριμένα, ο προτεινόμενος κανονισμός για την ιδιωτική ζωή
στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες λαμβάνει υπόψη ότι το 92% των Ευρωπαίων δηλώνει
ότι είναι σημαντικό να διασφαλίζεται το απόρρητο των ηλεκτρονικών και των διαδικτυακών
τους μηνυμάτων, αλλά η ισχύουσα οδηγία για
την προστασία της ιδιωτικής ζωής ισχύει μόνο για τους παρόχους
παραδοσιακών τηλεπικοινωνιών. Στο εξής, λοιπόν, οι κανόνες προστασίας της
ιδιωτικής ζωής θα καλύπτουν νέους παρόχους ηλεκτρονικών υπηρεσιών επικοινωνιών,
όπως το WhatsApp, το Facebook Messenger, το Skype, το Gmail, το iMessage, ή το
Viber. Επίσης, όλοι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις της ΕΕ θα απολαμβάνουν το
ίδιο επίπεδο προστασίας στις ηλεκτρονικές τους επικοινωνίες. Η προστασία της
ιδιωτικής ζωής θα αφορά το περιεχόμενο αλλά και τα μεταδεδομένα που προκύπτουν
από τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (π.χ. χρόνος και τόπος κλήσης), τα οποία
είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και, σύμφωνα με
τους προτεινόμενους κανόνες, θα πρέπει να ανωνυμοποιούνται ή να διαγράφονται,
εάν οι χρήστες δεν έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους για τη διατήρησή τους, εκτός
εάν τα δεδομένα είναι αναγκαία για τη χρέωση.
Παράλληλα, αναδεικνύονται και νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Υπό
την προϋπόθεση ότι έχει δοθεί η συγκατάθεση των ενδιαφερομένων για την
επεξεργασία των δεδομένων επικοινωνιών, οι πάροχοι παραδοσιακών τηλεπικοινωνιών
θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να χρησιμοποιούν τα δεδομένα και να παρέχουν
πρόσθετες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, θα μπορούν να παράγουν θερμικούς χάρτες
στους οποίους σημειώνεται η παρουσία ατόμων με σκοπό να βοηθούνται οι δημόσιες
υπηρεσίες και οι οργανισμοί συγκοινωνιών στην εκπόνηση σχεδίων για νέες
υποδομές. Όσον αφορά τη χρήση των γνωστών «cookies» προβλέπεται απλοποίηση των
κανόνων, ώστε οι χρήστες να μην απαντούν αδιάκοπα σε αιτήματα συγκατάθεσης. Η
πρόταση διευκρινίζει ότι δεν απαιτείται συγκατάθεση για τα cookies που δεν
παρεμβαίνουν στην ιδιωτική ζωή αλλά βελτιώνουν τη διαδικτυακή εμπειρία των
χρηστών (π.χ. υπενθυμίζουν το ιστορικό αγορών), ενώ και για τα cookies που
διαθέτει ένας ιστότοπος με σκοπό την καταμέτρηση του αριθμού των επισκεπτών του
δεν θα απαιτείται πλέον συγκατάθεση. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι αυστηρότερα
πρότυπα προστασίας θα ισχύουν και για όλα τα προσωπικά δεδομένα που υπόκεινται
σε επεξεργασία από τα Ευρωπαϊκά όργανα ή τους οργανισμούς.
Στο ίδιο πνεύμα ενίσχυσης της προστασίας της ιδιωτικής ζωής στις
ηλεκτρονικές επικοινωνίες, οι αρχές της ΕΕ για τους καταναλωτές και η Επιτροπή έχουν
ζητήσει ήδη (τέλη του 2016) από το Facebook, το Twitter και το Google+ να
λάβουν μέτρα, προκειμένου να συμμορφωθούν με το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ. Οι
διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών εξελίσσονται, επί του παρόντος, εστιάζοντας
σε δύο τομείς: πρώτον, στην αντιμετώπιση περιπτώσεων απάτης και παραπλάνησης
που εξαπατούν τους καταναλωτές κατά τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
και, δεύτερον, στην ευθυγράμμιση των όρων χρήσης των πλατφορμών μέσων
κοινωνικής δικτύωσης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τους καταναλωτές.
Ειδικότερα, αυτό σημαίνει, αφενός, ότι οι εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης πρέπει
να αφαιρούν από τους ιστοτόπους τους κάθε πρακτική απάτης και παραπλάνησης που
θα μπορούσε να παραπλανήσει τους καταναλωτές, μόλις λάβουν γνώση των πρακτικών
αυτών (π.χ. ψευδείς προσφορές, όπως «κερδίστε ένα έξυπνο τηλέφωνο για
1 ευρώ», που αντιστοιχούν στην πραγματικότητα σε αληθινούς διαγωνισμούς με
κρυφούς όρους μακροχρόνιας εγγραφής για εκατοντάδες ευρώ ετησίως). Αφετέρου, οι
όροι χρήσης δεν μπορούν να περιορίζουν ή να αποκλείουν εντελώς την ευθύνη των
μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε ό,τι αφορά την εκτέλεση των υπηρεσιών. Επίσης, τα
μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν να απαιτούν από τους καταναλωτές να
παραιτηθούν από δικαιώματα αναγκαστικού δικαίου, όπως το δικαίωμα υπαναχώρησης
από μια διαδικτυακή αγορά, ούτε μπορούν
να στερούν από τους καταναλωτές το δικαίωμα προσφυγής σε δικαστήριο στο κράτος
μέλος της διαμονής τους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι δυνατόν να
μεταβάλουν μονομερώς τους όρους και τις προϋποθέσεις, χωρίς να ενημερώνουν
σαφώς τους καταναλωτές σχετικά με την αιτιολόγηση και χωρίς να τους παρέχουν τη
δυνατότητα ακύρωσης της σύμβασης, με τη δέουσα περίοδο προειδοποίησης.
Σχετικά links:
Για την
ευρωπαϊκή οικονομία δεδομένων:
Για την προστασία
της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες:
Συχνές
ερωτήσεις και απαντήσεις για τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής:
Κοινή θέση
ευρωπαϊκών αρχών καταναλωτών:
ec.europa.eu/newsroom/document.cfm?doc_id=43713
