Όπως είχαμε προαναγγείλει σε παλαιότερο τεύχος (βλ. ΕΕΕυρΔ 2:2006.361), ξεκίνησε στις 30 Οκτωβρίου 2006 στην Αθήνα το πρώτο παγκόσμιο Φόρουμ για τη διακυβέρνηση του Διαδικτύου με τη σημαντική στήριξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών (ITU). Οι εργασίες του Φόρουμ διήρκεσαν μέχρι τις 2 Νοεμβρίου 2006 και φιλοξένησαν τις απόψεις περισσότερων από 1500 εκπροσώπους κυβερνήσεων, οργανώσεων, ιδιωτικών φορέων, παροχέων υπηρεσιών Ίντερνετ, της ερευνητικής και πανεπιστημιακής κοινότητας και φυσικά των απλών χρηστών-κοινωνών του Διαδικτύου. Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι η ιδέα της διοργάνωσης του εν λόγω Φόρουμ γεννήθηκε κατά την προσπάθεια του ΟΗΕ να αποσπάσει ή τουλάχιστον να περιορίσει το συνολικό έλεγχο του Συστήματος Απόδοσης και Διαχείρισης Ονομάτων Χώρου στο Ίντερνετ από τον αρμόδιο Οργανισμό των Η.Π.Α., ICANN, προκειμένου να τον θέσει υπό την εποπτεία της διεθνούς κοινότητας κατά την Παγκόσμια Σύνοδο για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Τύνιδα (βλ. αναλυτικότερα ΕΕΕυρΔ 4:2005.902). Η αποτυχία αυτής της προσπάθειας είχε ως αποτέλεσμα τουλάχιστον την καθιέρωση ενός Φόρουμ διαλόγου σχετικά με τα προβλήματα και τη μελλοντική προοπτική του Διαδικτύου.
Με αφορμή, την επίκαιρη προβληματική του «ψηφιακού χάσματος» μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, κεντρικός άξονας όλων των συζητήσεων, μπορεί να ειπωθεί ότι αναδείχθηκε η κοινή σκέψη για την εξασφάλιση ενός Διαδικτύου «για όλους». Προς αυτή την κατεύθυνση άλλωστε κινήθηκαν και οι εναρκτήριες ομιλίες του Έλληνα Πρωθυπουργού και του αρμόδιου Υπουργού Μεταφορών και Τηλεπικοινωνιών αλλά και των εκπροσώπων του ΟΗΕ και της ITU, Νιτίν Ντεσάι και Γιόσιο Ουτσούμι, με ειδικότερες αναφορές στην προσπάθεια του καθηγητή του ΜΙΤ, Νίκολας Νεγκροπόντε, για την ανάπτυξη και διάδοση ενός υπολογιστή μόλις 100 δολαρίων, προσιτού σε κάθε παιδί. Ιδιαίτερη σημασία είχε και η παρουσία της Επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Βίβιαν Ρέντινγκ, η οποία τόνισε τη διαρκή υποστήριξη που παρέχει η Ε.Ε. σε πρωτοβουλίες με στόχο την απελευθέρωση του Διαδικτύου από τις κυβερνητικές παρεμβάσεις και τη μετάθεση του «στα χέρια των πολιτών, όπου και ανήκει». Δεν παρέλειψε, επίσης, όπως και οι υπόλοιποι ομιλητές, να υπογραμμίσει τη συμβολική σημασία του τόπου διεξαγωγής του Φόρουμ, την Αθήνα, που ως «αρχαίο λίκνο της δημοκρατίας» αναζωογονεί τη συζήτηση αναφορικά με το πλέον δημοκρατικό μέσο επικοινωνίας -ίσως όλων των εποχών.
Στο σημείο αυτό θα ήταν αδύνατον να αναφερθούμε σε όλους τους ομιλητές, συμμετέχοντες ή παρεμβαίνοντες, εκπροσώπους παραγόντων του Διαδικτύου ή απλών χρηστών. Πρέπει όμως απαραίτητα να λεχθεί πως όλες οι προσωπικότητες με βαρύνοντα λόγο για τα διαδικτυακά πράγματα ήταν εκεί, όπως οι πρωτεργάτες του Ίντερνετ, Βίντον Σερφ και Μπομπ Κάαν, που χαιρέτησαν τις εργασίες του Φόρουμ και συμμετείχαν ενεργά σε αυτές με καίριες παρεμβάσεις. Με πίστη στις αρχές της ψηφιακής ελευθερίας ακούστηκαν όλοι, επώνυμοι και ανώνυμοι, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ερωτήθηκαν σχεδόν τα πάντα, έστω και αν δεν απαντήθηκαν όλα. Οφείλουμε, επίσης, να πούμε πως παράλληλα με τις βασικές συνεδρίες, διεξάγονταν και ειδικότερες παρουσιάσεις και συζητήσεις υπό μορφή εργαστηρίων (Workshops) εστιάζοντας σε ποικίλες ειδικότερες θεματικές, όπως την πολιτική anti-spam, την ανάπτυξη πολυγλωσσικών δυνατοτήτων διαδικτυακής επικοινωνίας, τη σχέση πληροφορικής και περιβάλλοντος (Greening IT) κ.ά.. Από τη θέση αυτή θα προσπαθήσουμε να δώσουμε ένα αναγκαστικά μικρό, μα κατά το δυνατόν αντιπροσωπευτικό δείγμα από τις κεντρικές συζητήσεις του Φόρουμ, τις οποίες μπορείτε να βρείτε αναλυτικά στο Ίντερνετ αλλά μόνο στην αγγλική γλώσσα.
Όπως προαναφέρθηκε με άλλα λόγια, κεντρικό άξονα του Φόρουμ αποτέλεσε η σκέψη της ψηφιακής σύγκλισης πάνω στις βάσεις ενός ουσιαστικού «εκδημοκρατισμού» του Διαδικτύου. Στο πλαίσιο αυτό, η κομβική ιδέα με τις πιο συχνές αναφορές εντός του Φόρουμ ήταν η «πολυσυμμετοχικότητα» («multistakeholder policy») σε όλα τα επίπεδα, με στόχο την υιοθέτηση μιας αντίστοιχης αντίληψης για τη συνολική διακυβέρνηση του Διαδικτύου. Η διάθλαση αυτής της «πολυσυμμετοχικής αρχής» μέσα από το διαδικτυακό φίλτρο απέδωσε και τις τέσσερις βασικές θεματικές των εργασιών του Φόρουμ:
- τον Ανοιχτό και Διαφανή χαρακτήρα του Διαδικτύου (Openness),
- την Ασφάλεια (Security),
- την Ποικιλομορφία (Diversity) και
- την Πρόσβαση (Access).
Πριν προχωρήσουμε στην εξέταση καθεμιάς από τις ανωτέρω θεματικές, παρουσιάζοντας τον τρόπο που τις προσέγγισαν οι σύνεδροι, διαπιστώνουμε καταρχήν ότι αντιστοιχούν σε τέσσερις θεμελιακούς πυλώνες στήριξης της αρχής της πολυσυμμετοχικότητας, αποτελώντας τα απαραίτητα συστατικά, προαπαιτούμενα ενός Διαδικτύου «για όλους».
Ειδικότερα, λοιπόν, στη συνεδρία αναφορικά με ένα «Ανοιχτό» Ίντερνετ, η πορεία της συζήτησης πρόσφερε την επιθυμητή οριοθέτηση μιας προβληματικής που από τον τίτλο της δημιούργησε αρχικά μία αβεβαιότητα στους συνέδρους ως προς τη διακριτότητά της από την έννοια της πρόσβασης. Τελικά, ο διάλογος εξελίχθηκε γύρω από τον «ελεύθερο» χαρακτήρα του Ίντερνετ, θίγοντας ζητήματα όπως η απειλή της ελεύθερης έκφρασης και μετάδοσης της πληροφορίας από τις κυβερνητικές παρεμβάσεις. Το ερώτημα αν η ελεύθερη ροή της πληροφορίας εξασφαλίζει τη διαφάνεια και αν κατ’ επέκταση η διαφάνεια απειλεί την εκάστοτε κυβέρνηση κυριάρχησε στην ανταλλαγή απόψεων. Στο προσκήνιο ήρθε η πολιτική λογοκρισίας στην Κίνα (βλ. ΕΕΕυρΔ 1:2006.140), της οποίας ο εκπρόσωπος απέφυγε τεχνηέντως να δώσει σαφείς εξηγήσεις, αρνούμενος ουσιαστικά την ύπαρξη τέτοιας πολιτικής στην πατρίδα του. Παρόμοιας κριτικής, όμως, δεν διέφυγε και η χώρα μας, καθώς τις ημέρες του Φόρουμ συνελήφθη Έλληνας ιδιοκτήτης ιστοσελίδας, επειδή μεταξύ των δημοσιευμάτων που απλά αναπαρήγαγε με αυτοματοποιημένο τρόπο από άλλα μπλόγκς, περιεχόταν και κάποιο που διακωμωδούσε τηλεοπτικό πρόσωπο. Ο εκπρόσωπος Τύπου της ελληνικής κυβέρνησης, που έτυχε να προεδρεύει της συνεδρίας, δήλωσε άγνοια του γεγονότος αφήνοντας μάλλον έκθετη την εικόνα της χώρας μας να συμπλέει με την υποκρισία της Κίνας. Συναφής κριτική ασκήθηκε και εναντίον μεγάλων εταιριών του Διαδικτύου όπως η Yahoo! και η Cisco που υποβοηθούν τους μηχανισμούς λογοκρισίας μέσω των υπηρεσιών τους. Πέραν της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελεύθερης έκφρασης, η συζήτηση επεκτάθηκε, αναμενόμενα, στον ελεύθερο χαρακτήρα του λογισμικού και στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, συμπεριλαμβάνοντας και τη σχετική προβληματική για τις πατέντες λογισμικού (βλ. ΕΕΕυρΔ 4:2004.847).
Η δεύτερη συνεδρία αφορούσε τη διαδικτυακή Ασφάλεια, με βασικούς ομιλητές κυρίως εκπροσώπους εταιριών διαδικτυακής ασφάλειας και εκπροσώπους μη κυβερνητικών οργανώσεων. Δυστυχώς ελάχιστες φάνηκαν οι αμιγείς νομικές απόψεις που ακούστηκαν, όπως του καθηγητή Κασπέρσεν ως υπευθύνου για τη Σύμβαση για το Κυβερνοέγκλημα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Γενικά επικράτησε σύμπνοια όσον αφορά την ανάγκη ύπαρξης ενός ασφαλούς διαδικτυακού περιβάλλοντος που θα φιλοξενεί χρήστες απαλλαγμένους από τεχνολογικές και δικτυακές φοβίες. Αναγνωρίστηκαν οι σύγχρονοι διαδικτυακοί κίνδυνοι, κυρίως κερδοσκοπικού χαρακτήρα (π.χ. phishing) και άλλα προβλήματα που απαιτούν αντιμετώπιση, όπως το σπαμ. Αν και η συζήτηση αναλώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογική ετοιμότητα αντιμετώπισης των κινδύνων, συζητήθηκε επίσης η υιοθέτηση και διαχείριση, ακόμα και από το ίδιο το Φόρουμ, ενός Κώδικα Δεοντολογίας για όλους τους μετέχοντες στη κοινότητα του Ίντερνετ καθώς και η αμφιλεγόμενη σκέψη για την καθιέρωση ενός τύπου «διπλώματος διαδικτυακής οδήγησης», που θα έπρεπε να διαθέτουν όλοι οι χρήστες.
Σε κάθε περίπτωση, κατέστη σαφές πως για την κατοχύρωση ενός διαδικτυακού χώρου ασφάλειας και ελευθερίας απαιτείται μια συναινετική πολιτική, που θα βασίζεται σε ένα κοινά αποδεκτό νομικό πλαίσιο εξίσου διεθνοποιημένου χαρακτήρα με αυτόν του Διαδικτύου. Εντούτοις, όπως τόνισε ο καθηγητής Χοσέιν, η γενικότερη συμφωνία που παρατηρείται πάνω στα νομικά θέματα έχει να κάνει ακριβώς με την αόριστη αντιμετώπισή τους. Με άλλα λόγια, όλοι συμφωνούν γενικά στην ανάγκη διεθνούς συνεργασίας και στην υιοθέτηση κοινών νομικών κανόνων αλλά στην πράξη δεν προχωράει τίποτα, διότι κάθε κράτος διαθέτει διαφορετική αντίληψη αδίκου και ξεχωριστή κουλτούρα ασφάλειας. Αυτό που απαιτείται, λοιπόν, είναι περισσότερη, πιο συνειδητοποιημένη και πιο συγκεκριμένη δουλειά στο πεδίο της διεθνούς συνεργασίας.
Την τρίτη ενότητα του Φόρουμ απασχόλησε το ζήτημα της Ποικιλομορφίας στο Διαδίκτυο. Βασικό σημείο αναφοράς αποτέλεσε η γλώσσα που χρησιμοποιείται για τη μετάδοση του περιεχομένου, της πληροφορίας στο Ίντερνετ, δεδομένου ότι το 90% από τις 6000 γλώσσες που ομιλούνται πάνω στη Γη δεν εκπροσωπείται στον κυβερνοχώρο. Η αγγλική γλώσσα και οι λατινικοί χαρακτήρες κυριαρχούν στον ψηφιακό κόσμο, αφήνοντας στο περιθώριο μεγάλο μέρος του πληθυσμού, αποστερώντας του τη συμμετοχή στην πληροφορία και τη γνώση. Η διεθνοποίηση των Ονομάτων Χώρου (Domain Names) -δυνατότητα που παρέχεται για την ελληνική γλώσσα (βλ. ΕΕΕυρΔ 3:2005.690)- αναγνωρίστηκε ως ένα πρώτο βήμα για την υποδοχή όλο και περισσότερων γλωσσών στη διαδικτυακή κοινότητα. Επιπλέον, ο Βίντον Σερφ αναφέρθηκε και στις περιπτώσεις ανθρώπων που δεν χρησιμοποιούν καν γραπτή γλώσσα, τονίζοντας την ανάγκη αύξησης του προφορικού περιεχομένου στις σελίδες του Παγκόσμιου Ιστού. Αξίζει να σημειωθεί πως ο συγκεκριμένος κύκλος συζήτησης είχε πολλούς ομιλητές και παρεμβαίνοντες, ο καθένας από τους οποίους έθεσε το προσωπικό του στίγμα σε μία καθ’ όλα πολυπολιτισμική και πολυγλωσσική συνύπαρξη με σκοπό τη σύγκλιση του ψηφιακού χάσματος μέσω της προηγούμενης γεφύρωσης του γλωσσικού χάσματος. Σίγουρα αξίζει να μελετήσει κανείς αναλυτικότερα τις εν λόγω τοποθετήσεις, αποκομίζοντας, εν γένει, ένα καθαρό μήνυμα σεβασμού της διαφορετικότητας.
Η τελευταία συνεδρία ήταν αφιερωμένη στην Πρόσβαση, εστιάζοντας κυρίως στην έλλειψη υποδομών και τη σχεδόν μηδενική ψηφιακή διείσδυση σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Συγκεκριμένα, στα 6 δισεκατομμύρια του πληθυσμού του πλανήτη μας μόνο το 1 δισεκατομμύριο έχει πρόσβαση στο Ίντερνετ. Παρ’ όλα αυτά σύμφωνα με τους ερευνητές που έλαβαν το λόγο σημειώνεται διαρκής πρόοδος και προβλέπεται γρήγορα οι χρήστες του Διαδικτύου να αγγίξουν τα 2 δισεκατομμύρια, λαμβάνοντας υπόψη ότι τουλάχιστον 500 εκατομμύρια κάτοικοι της Κίνας θα αποκτήσουν άμεσα ψηφιακή πρόσβαση. Οι προβλέψεις αυτές βέβαια τέθηκαν υπό αμφισβήτηση ενώ παραλληλίστηκαν και με τη διείσδυση της κινητής τηλεφωνίας που μετράει σχεδόν 3 δισεκατομμύρια χρήστες. Κοινή ανησυχία των ομιλητών αποτέλεσε η ελλιπής τεχνολογική εξέλιξη στην αφρικανική ήπειρο ενώ συμφωνία υπήρξε ως προς την ανάγκη ενδυνάμωσης του ανταγωνισμού και ενίσχυσης των επενδύσεων του τηλεπικοινωνιακού τομέα. Η ανάπτυξη τεχνολογικών υποδομών στις αναπτυσσόμενες χώρες και η ευρεία παροχή πρόσβασης στις ψηφιακές υπηρεσίες θα προσέφερε εκρηκτικές δυνατότητες στους τομείς της εργασίας, της εκπαίδευσης, της υγείας κτλ. ανοίγοντας και μία νέα αγορά με απεριόριστες δυνατότητες.
Μέσα από αυτή την παρουσίαση αποδόθηκαν σε πολύ γενικές γραμμές οι εργασίες του πρώτου παγκόσμιου Φόρουμ για τη διακυβέρνηση του Ίντερνετ. Το μωσαϊκό των απόψεων που ακούστηκαν και δεν αναφέρονται όλες εδώ είναι πραγματικά εντυπωσιακό και φυσικά δεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα ή στην υιοθέτηση σαφώς καθορισμένων πολιτικών. Τουλάχιστον όχι ακόμα. Υπό αυτό το πρίσμα ίσως να μην ενοχλεί ιδιαίτερα η έλλειψη αποφασιστικής ή δεσμευτικής αρμοδιότητας του Φόρουμ. Μια τέτοια ιδιότητα ίσως επιβάρυνε μάταια τις εργασίες του, αλλοιώνοντας το αληθινά ελεύθερο κλίμα ανταλλαγής κάθε λογής απόψεων. Το κλίμα αυτό που εξίσωσε όλους τους συμμετέχοντες, δημιουργώντας, όπως είπε και ο Νιτίν Ντεσάι, την ατμόσφαιρα μιας «Αρχαίας Αγοράς», δομημένης αλλά άναρχης, μη ιεραρχικής αλλά πειθαρχημένης, πάνω από όλα αυτορρυθμιζόμενης. Μα κάπως έτσι λειτουργεί και το Διαδίκτυο. Η παραδοσιακή κοινωνικοπολιτική προσέγγιση εξουσιαστικού ελέγχου με μηχανισμούς έξω από την «ανοιχτή» λογική του φαίνεται καταδικασμένη να αποτύχει. Ίσως λοιπόν το «πολυσυμμετοχικό» πρότυπο που προωθήθηκε με μεγάλη επιτυχία από το Φόρουμ να αποτελεί την πολυπόθητη απάντηση στην αναζήτηση ενός μοντέλου Διακυβέρνησης του Διαδικτύου.
Το 2ο Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου θα διεξαχθεί στο Ρίο ντε Τζανέιρο από 12 έως 15 Νοεμβρίου 2007.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
http://www.intgovforum.org/meeting.htm
http://www.igfgreece2006.gr
