Ο τίτλος περιγράφει με απλό αλλά περιεκτικό τρόπο τον προβληματισμό που συνοδεύει πολλές σύγχρονες απόψεις σχετικά με την κυβερνοτρομοκρατία. Η εύστοχη επιλογή του, ωστόσο, ανήκει στον Γάλλο Cédric Thévenet που τον χρησιμοποίησε σε σχετική μελέτη του, το 2005. Η ευθύνη για την αντιγραφή βαρύνει τον γράφοντα.
Η αμφισβήτηση του κινδύνου της κυβερνοτρομοκρατίας εδράζει καταρχήν στην ίδια τη συζήτηση αναφορικά με το εννοιολογικό περιεχόμενο και τον ορισμό της. Μέσα από τη στήλη έχουν παρουσιαστεί επανειλημμένα οι παγίδες του κυβερνοχώρου και έχουν επισημανθεί κακόβουλες διαδικτυακές συμπεριφορές. Εντάσσονται, όμως, όλες αυτές οι περιπτώσεις στο πλαίσιο της κυβερνοτρομοκρατίας; Το 1997, ο Μπάρι Κόλιν, ερευνητής του Ινστιτούτου Ασφαλείας και Πληροφοριών, στην Καλιφόρνια, έπλασε τον εν λόγω όρο, ερμηνεύοντας τον απλά ως σύγκλιση του “κυβερνοχώρου” και της “τρομοκρατίας”. Το 2000, μια αφοσιωμένη ερευνήτρια των πτυχών της κυβερνοτρομοκρατίας, η καθηγήτρια Ντόροθι Ντένινγκ (Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν), συμπλήρωσε τον παραπάνω ορισμό, συσχετίζοντας τον με παράνομες επιθέσεις και απειλές επιθέσεων κατά υπολογιστών, δικτύων και αποθηκευμένων σε αυτά πληροφοριών, προκειμένου να εκφοβίσουν μία κυβέρνηση ή τους πολίτες της για να εξυπηρετήσουν πολιτικούς ή κοινωνικούς σκοπούς. Επιπλέον, έθεσε ως προϋπόθεση, η επίθεση να οδηγεί σε βία κατά προσώπων ή περιουσιών ή να προξενεί βλάβη ικανή να δημιουργήσει φόβο. Μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί πολλοί σχετικοί ορισμοί. Αξίζει να αναφέρουμε έναν ακόμη που ανήκει στον συγγραφέα του βιβλίου “Black Ice”, Νταν Βέρτον. Σύμφωνα με αυτόν, κυβερνοτρομοκρατία καλείται η εκτέλεση μίας ξαφνικής επίθεσης από εθνική ή διεθνή τρομοκρατική ομάδα ή μεμονωμένες τοπικές εγκληματικές ομάδες με πολιτική ατζέντα, χρησιμοποιώντας τεχνολογία υπολογιστών και ίντερνετ, προκειμένου να ακρωτηριαστούν ή να απενεργοποιηθούν οι εθνικές ηλεκτρονικές και φυσικές υποδομές, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο απώλεια σε βασικές υπηρεσίες. Δίχως σπουδή προς την επιλογή ενός ορισμού, μας αρκεί, στο σημείο αυτό, να διακρίνουμε τα κρίσιμα κοινά χαρακτηριστικά των περισσότερων απόψεων. Καταλήγουμε, λοιπόν, στα εξής συντρέχοντα στοιχεία:
- Χώρος δράσης είναι πάντα ο κυβερνοχώρος, δηλαδή κάθε πράξη (απειλή ή επίθεση) αφορά δικτυωμένα υπολογιστικά συστήματα, ξεκινά από αυτά και αυτά έχει ως στόχο.
- Τα κίνητρα πρέπει να έχουν ιδεολογικό υπόβαθρο, πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό κτλ.
- Ο φόβος ή η βλάβη που προξενείται πρέπει να έχει μεγάλο εύρος ποιοτικής και πληθυσμιακής στόχευσης.
Η συζήτηση αναφορικά με την κυβερνοτρομοκρατία ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του '90 μέσα από μια γοητευτική κινδυνολογία σχετικά με τις απειλές της επερχόμενης ψηφιακής εποχής. Η αλλαγή της χιλιετηρίδας αναζωογόνησε τα καταστροφικά σενάρια λόγω του “σφάλματος της χιλιετίας”, γνωστού ως “millenium bug” ή “Y2K”, αλλά εξίσου δραστικά η ομαλή μετάβαση στο έτος 2000 σίγασε το σχετικό θόρυβο. Ωστόσο, η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, στις Η.Π.Α., αποτέλεσε το πιο στέρεο θεμέλιο για το θεωρητικό οικοδόμημα της κυβερνοτρομοκρατίας. Οι μέχρι τότε αστικοί-ηλεκτρονικοί μύθοι άρχισαν να αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα δράσης των κυβερνοτρομοκρατών που προβάλλονταν από τον Τύπο αλλά και από ιθύνοντες των ομοσπονδιακών αστυνομικών αρχών και της αμερικανικής κυβέρνησης. Το καλούμενο “ψηφιακό Περλ Χάρμπορ” φαινόταν πολύ κοντινό και τα πληκτρολόγια θεωρούνταν, κατά λέξη, “εξίσου φονικά με τις κοινές βόμβες”. Παρ' όλα αυτά, 7 χρόνια αργότερα και μετά από μια νηφαλιότερη αναδρομή, η αλήθεια μοιάζει λίγο διαφορετική. Ο 12χρονος χάκερ, για παράδειγμα, που φερόταν να έχει αποκτήσει πρόσβαση στο ηλεκτρονικό σύστημα του φράγματος της Αριζόνα, το 1998, έχοντας ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα να πλημμυρίσει ολόκληρες πόλεις, αποδείχτηκε 27χρονος που αν και εισχώρησε στο σύστημα δεν βρέθηκε ποτέ σε θέση να απειλήσει ανθρώπινες ζωές ή περιουσίες. Η μοναδική, αποδεδειγμένα, αληθινή ιστορία αφορά τον, 49 ετών, Βίτεκ Μπόντεν, ο οποίος κατάφερε μέσω ίντερνετ να μολύνει με απόβλητα τα νερά του ποταμού και των ακτών του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία. Σημαντική λεπτομέρεια, όμως, αποτελεί ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος ήταν ένας απογοητευμένος υπάλληλος της εταιρίας ύδρευσης που γνώριζε το σύστημα, είχε εκ των έσω πληροφόρηση και εμπιστευτικό λογισμικό στη διάθεσή του, ώστε να επιφέρει το εν λόγω εκδικητικό χτύπημα. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η διεθνής τρομοκρατία δεν έκρυψε το διαδικτυακό πρόσωπό της, μέσα από ιστοσελίδες υποστήριξης μαζικών επιθέσεων ή φανατικών μηνυμάτων συσπείρωσης του αραβικού κόσμου ενάντια στο δυτικό επεκτατισμό κλπ. Δεν χωρά, επίσης, αμφιβολία ότι το διαδίκτυο προσφέρει ιδανικές δυνατότητες επικοινωνίας και συντονισμού μεταξύ των μελών τρομοκρατικών οργανώσεων. Το γεγονός αυτό, όμως πρέπει να θεωρείται αναμενόμενο στην ψηφιακή εποχή και εκτός αυτού, δύσκολα εμπίπτει στο πλαίσιο της κυβερνοτρομοκρατίας όπως, κατ' ελάχιστον, την ορίσαμε.
Τον Μάιο του 2007, η Εσθονία δέχτηκε μία μαζική ηλεκτρονική επίθεση που έπληξε κυβερνητικές υπηρεσίες, κομματικές οργανώσεις, τα ΜΜΕ και το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Η περίπτωση αυτή αποτελεί την πρώτη κυβερνοεπίθεση εναντίον ενός κράτους, που συνεχίστηκε, μάλιστα, επί τρεις εβδομάδες. Βασική αιτία θεωρήθηκε η απομάκρυνση του “Χάλκινου Στρατιώτη”, μνημείου υπέρ των πεσόντων σοβιετικών του Β' Παγκοσμίου πολέμου, από το κέντρο της εσθονικής πρωτεύουσας. Κατ' επέκταση, ευθύνες για την επίθεση αποδόθηκαν στο ρωσικό κράτος αλλά σχετική ανάμειξη δεν αποδείχτηκε ποτέ. Εν τέλει, τον Ιανουάριο του 2008, ένας νεαρός φοιτητής ρωσικής καταγωγής καταδικάστηκε με χρηματική ποινή 1100 Ευρώ από εσθονικό δικαστήριο ως υπεύθυνος της υπόθεσης. Στο μεταξύ, όμως, η έντονη αντίδραση της εσθονικής κυβέρνησης που κάλεσε τόσο την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και το ΝΑΤΟ να προχωρήσουν άμεσα σε λήψη μέτρων κατά του υπαρκτού κινδύνου της κυβερνοτρομοκρατίας, κινητοποίησε τα διεθνή αντανακλαστικά. Ενεργοποιήθηκε το κοινό Συμβούλιο Ασφάλειας και Άμυνας (SDA, Security and Defence Agenda) που εδρεύει στις Βρυξέλλες, στοχεύοντας στην ίδρυση μιας Αρχής Διαχείρισης της Κυβερνοάμυνας (CDMA, Cyber Defence Management Authority) που θα μελετά ικανοποιητικές λύσεις για την αντιμετώπιση της κυβερνοτρομοκρατίας, με τη συμμετοχή της ΕΕ, του ΝΑΤΟ, εκπροσώπων κρατών και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Παράλληλα, μια ακόμα διεθνής πρωτοβουλία προέκυψε πρόσφατα από τη συνεργασία 26 κρατών, μεταξύ των οποίων οι Η.Π.Α., η Ρωσία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Γαλλία, με την ονομασία “Διεθνής Πολυμερής Συνεργασία Ενάντια στην Κυβερνοτρομοκρατία” (International Multilateral Partnership Against Cyber Terrorism) και κεντρικό μήνυμα ότι “η απειλή είναι αληθινή”. Στον αντίποδα αυτών των δράσεων συναντούμε, εντούτοις, απόψεις ειδικών, όπως ο Διευθυντής του βρετανικού Κέντρου Προστασίας Εθνικών Υποδομών, Στήβεν Κάμινγκς, που αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό την κατάσταση. Σε πρόσφατο συνέδριο, ο Κάμινγκς πήρε σαφή θέση, χαρακτηρίζοντας την κυβερνοτρομοκρατία “μύθο”, υπογραμμίζοντας το ενδεχόμενο η διάδοση αυτού του μύθου να γεννήσει επικίνδυνες ιδέες και να “αφυπνίσει κοιμώμενους σκύλους”.
Μέχρι σήμερα, η μόνη περίπτωση που άγγιξε τα όρια της κυβερνοτρομοκρατίας είναι η ηλεκτρονική επίθεση κατά της Εσθονίας. Κι εδώ όμως αμφισβητείται αν η αδυναμία λήψης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή πρόσβασης σε μια ψηφιακή υπηρεσία μπορεί να συγκριθεί με την έκρηξη μιας βόμβας σε φυσικό χώρο. Γι' αυτό, άλλωστε, υποστηρίζεται η άποψη ότι οι τρομοκράτες προτιμούν ακόμα να επιφέρουν ένα σοβαρό πλήγμα με παραδοσιακούς τρόπους παρά να ενοχλήσουν απλώς με μία εύκολα ενεργούμενη κυβερνοεπίθεση. Εντούτοις, η έλλειψη, προς το παρόν, ενδεικτικού παραδείγματος μιας ψηφιακά εκτελούμενης καταστροφής δεν μπορεί να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο στο μέλλον.
Ίσως πάλι δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία η απάντηση στο δίλημμα μεταξύ μύθου ή πραγματικότητας. Η πρόληψη ενός κινδύνου ως σκέψη και πρακτική είναι κατά βάση ωφέλιμη. Το ζητούμενο, όμως, αφορά την εξασφάλιση της επιθυμητής ισορροπίας κατά την λήψη των προληπτικών μέτρων. Η ετικέτα της τρομοκρατίας έχει ιδιαίτερη ικανότητα να δημιουργεί πανικό και αυτονόητα πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ. Όταν, λοιπόν, προσδίδεται σε αβέβαιους κινδύνους και από άτομα που εκπροσωπούν Αρχές ή εκφράζουν την κρατική βούληση, δημιουργεί λάθος εντυπώσεις που εύκολα παρεξηγούνται και αντιμετωπίζονται με καχυποψία. Η αντίληψη ότι ο κυβερνοτρόμος είναι τεχνητός, προκειμένου να προσφέρει δικαιολογία στις κυβερνήσεις των κρατών να υιοθετήσουν νόμους που περιχαρακώνουν όλο και περισσότερο τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών, είναι πολύ διαδεδομένη, ίσως λόγω του γοητευτικά συνωμοσιολογικού χαρακτήρα της. Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα παραμένει ίδιο: η σύγχρονη κοινωνία, που αγωνιά να ωριμάσει ψηφιακά, στέκεται αμήχανη μπροστά σε ψευτοδιλήμματα που εμποδίζουν την γνώση των πραγματικών κινδύνων και κατ' επέκταση την αποτελεσματική τους αντιμετώπιση.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
Άρθρα και μελέτες στο διαδίκτυο:
http://www.terrorisme.net/pdf/2006_Thevenet.pdf
http://www.crime-research.org/library/Cyber-terrorism.htm
http://www.cs.georgetown.edu/~denning/infosec/cyberterror.html
http://www.ssrc.org/sept11/essays/denning.htm
http://www.businessroundtable.org/pdf/20060622002CyberReconFinal6106.pdf
http://gost.isi.edu/cctws/positions.html
Ηλεκτρονικός τύπος:
http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=19.03.2003,id=18806312
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_2_22/09/2001_5283
http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/2850541.stm
http://news.zdnet.com/2100-1009_22-124765.html
http://www.spiegel.de/netzwelt/tech/0,1518,548086,00.html
http://www.zdnet.de/itmanager/kommentare/0,39023450,39191266,00.htm
http://www.zdnet.de/security/news/0,39029460,39188179,00.htm
http://www.guardian.co.uk/world/2007/may/17/topstories3.russia
http://www.australianit.news.com.au/story/0,24897,23739885-5013044,00.html
http://www.directionsmag.com/article.php?article_id=432&trv=1
Σχετική Βιβλιογραφία:
Cyber Warfare and Cyber Terrorism (Lech Janczewski/Andrew Colarik)
http://www.igi-pub.com/reference/details.asp?id=6718
Black Ice: The Invisible Threat of Cyber-Terrorism (Dan Verton)
http://www.amazon.com/Black-Ice-Invisible-Threat-Cyber-Terrorism/dp/0072227877
Terror on the Internet: The New Arena, the New Challenges (Gabriel Weimann)
http://www.amazon.com/Terror-Internet-New-Arena-Challenges/dp/1929223714/ref=pd_sim_b_4
Βλ. επίσης:
http://www.mpicc.de/ww/de/pub/forschung/forschungsarbeit/strafrecht/cyberterrorismus.htm
http://www.impact-alliance.org/
http://www.watsoninstitute.org/infopeace/index2.cfm
Η αμφισβήτηση του κινδύνου της κυβερνοτρομοκρατίας εδράζει καταρχήν στην ίδια τη συζήτηση αναφορικά με το εννοιολογικό περιεχόμενο και τον ορισμό της. Μέσα από τη στήλη έχουν παρουσιαστεί επανειλημμένα οι παγίδες του κυβερνοχώρου και έχουν επισημανθεί κακόβουλες διαδικτυακές συμπεριφορές. Εντάσσονται, όμως, όλες αυτές οι περιπτώσεις στο πλαίσιο της κυβερνοτρομοκρατίας; Το 1997, ο Μπάρι Κόλιν, ερευνητής του Ινστιτούτου Ασφαλείας και Πληροφοριών, στην Καλιφόρνια, έπλασε τον εν λόγω όρο, ερμηνεύοντας τον απλά ως σύγκλιση του “κυβερνοχώρου” και της “τρομοκρατίας”. Το 2000, μια αφοσιωμένη ερευνήτρια των πτυχών της κυβερνοτρομοκρατίας, η καθηγήτρια Ντόροθι Ντένινγκ (Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν), συμπλήρωσε τον παραπάνω ορισμό, συσχετίζοντας τον με παράνομες επιθέσεις και απειλές επιθέσεων κατά υπολογιστών, δικτύων και αποθηκευμένων σε αυτά πληροφοριών, προκειμένου να εκφοβίσουν μία κυβέρνηση ή τους πολίτες της για να εξυπηρετήσουν πολιτικούς ή κοινωνικούς σκοπούς. Επιπλέον, έθεσε ως προϋπόθεση, η επίθεση να οδηγεί σε βία κατά προσώπων ή περιουσιών ή να προξενεί βλάβη ικανή να δημιουργήσει φόβο. Μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί πολλοί σχετικοί ορισμοί. Αξίζει να αναφέρουμε έναν ακόμη που ανήκει στον συγγραφέα του βιβλίου “Black Ice”, Νταν Βέρτον. Σύμφωνα με αυτόν, κυβερνοτρομοκρατία καλείται η εκτέλεση μίας ξαφνικής επίθεσης από εθνική ή διεθνή τρομοκρατική ομάδα ή μεμονωμένες τοπικές εγκληματικές ομάδες με πολιτική ατζέντα, χρησιμοποιώντας τεχνολογία υπολογιστών και ίντερνετ, προκειμένου να ακρωτηριαστούν ή να απενεργοποιηθούν οι εθνικές ηλεκτρονικές και φυσικές υποδομές, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο απώλεια σε βασικές υπηρεσίες. Δίχως σπουδή προς την επιλογή ενός ορισμού, μας αρκεί, στο σημείο αυτό, να διακρίνουμε τα κρίσιμα κοινά χαρακτηριστικά των περισσότερων απόψεων. Καταλήγουμε, λοιπόν, στα εξής συντρέχοντα στοιχεία:
- Χώρος δράσης είναι πάντα ο κυβερνοχώρος, δηλαδή κάθε πράξη (απειλή ή επίθεση) αφορά δικτυωμένα υπολογιστικά συστήματα, ξεκινά από αυτά και αυτά έχει ως στόχο.
- Τα κίνητρα πρέπει να έχουν ιδεολογικό υπόβαθρο, πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό κτλ.
- Ο φόβος ή η βλάβη που προξενείται πρέπει να έχει μεγάλο εύρος ποιοτικής και πληθυσμιακής στόχευσης.
Η συζήτηση αναφορικά με την κυβερνοτρομοκρατία ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του '90 μέσα από μια γοητευτική κινδυνολογία σχετικά με τις απειλές της επερχόμενης ψηφιακής εποχής. Η αλλαγή της χιλιετηρίδας αναζωογόνησε τα καταστροφικά σενάρια λόγω του “σφάλματος της χιλιετίας”, γνωστού ως “millenium bug” ή “Y2K”, αλλά εξίσου δραστικά η ομαλή μετάβαση στο έτος 2000 σίγασε το σχετικό θόρυβο. Ωστόσο, η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, στις Η.Π.Α., αποτέλεσε το πιο στέρεο θεμέλιο για το θεωρητικό οικοδόμημα της κυβερνοτρομοκρατίας. Οι μέχρι τότε αστικοί-ηλεκτρονικοί μύθοι άρχισαν να αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα δράσης των κυβερνοτρομοκρατών που προβάλλονταν από τον Τύπο αλλά και από ιθύνοντες των ομοσπονδιακών αστυνομικών αρχών και της αμερικανικής κυβέρνησης. Το καλούμενο “ψηφιακό Περλ Χάρμπορ” φαινόταν πολύ κοντινό και τα πληκτρολόγια θεωρούνταν, κατά λέξη, “εξίσου φονικά με τις κοινές βόμβες”. Παρ' όλα αυτά, 7 χρόνια αργότερα και μετά από μια νηφαλιότερη αναδρομή, η αλήθεια μοιάζει λίγο διαφορετική. Ο 12χρονος χάκερ, για παράδειγμα, που φερόταν να έχει αποκτήσει πρόσβαση στο ηλεκτρονικό σύστημα του φράγματος της Αριζόνα, το 1998, έχοντας ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα να πλημμυρίσει ολόκληρες πόλεις, αποδείχτηκε 27χρονος που αν και εισχώρησε στο σύστημα δεν βρέθηκε ποτέ σε θέση να απειλήσει ανθρώπινες ζωές ή περιουσίες. Η μοναδική, αποδεδειγμένα, αληθινή ιστορία αφορά τον, 49 ετών, Βίτεκ Μπόντεν, ο οποίος κατάφερε μέσω ίντερνετ να μολύνει με απόβλητα τα νερά του ποταμού και των ακτών του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία. Σημαντική λεπτομέρεια, όμως, αποτελεί ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος ήταν ένας απογοητευμένος υπάλληλος της εταιρίας ύδρευσης που γνώριζε το σύστημα, είχε εκ των έσω πληροφόρηση και εμπιστευτικό λογισμικό στη διάθεσή του, ώστε να επιφέρει το εν λόγω εκδικητικό χτύπημα. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η διεθνής τρομοκρατία δεν έκρυψε το διαδικτυακό πρόσωπό της, μέσα από ιστοσελίδες υποστήριξης μαζικών επιθέσεων ή φανατικών μηνυμάτων συσπείρωσης του αραβικού κόσμου ενάντια στο δυτικό επεκτατισμό κλπ. Δεν χωρά, επίσης, αμφιβολία ότι το διαδίκτυο προσφέρει ιδανικές δυνατότητες επικοινωνίας και συντονισμού μεταξύ των μελών τρομοκρατικών οργανώσεων. Το γεγονός αυτό, όμως πρέπει να θεωρείται αναμενόμενο στην ψηφιακή εποχή και εκτός αυτού, δύσκολα εμπίπτει στο πλαίσιο της κυβερνοτρομοκρατίας όπως, κατ' ελάχιστον, την ορίσαμε.
Τον Μάιο του 2007, η Εσθονία δέχτηκε μία μαζική ηλεκτρονική επίθεση που έπληξε κυβερνητικές υπηρεσίες, κομματικές οργανώσεις, τα ΜΜΕ και το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Η περίπτωση αυτή αποτελεί την πρώτη κυβερνοεπίθεση εναντίον ενός κράτους, που συνεχίστηκε, μάλιστα, επί τρεις εβδομάδες. Βασική αιτία θεωρήθηκε η απομάκρυνση του “Χάλκινου Στρατιώτη”, μνημείου υπέρ των πεσόντων σοβιετικών του Β' Παγκοσμίου πολέμου, από το κέντρο της εσθονικής πρωτεύουσας. Κατ' επέκταση, ευθύνες για την επίθεση αποδόθηκαν στο ρωσικό κράτος αλλά σχετική ανάμειξη δεν αποδείχτηκε ποτέ. Εν τέλει, τον Ιανουάριο του 2008, ένας νεαρός φοιτητής ρωσικής καταγωγής καταδικάστηκε με χρηματική ποινή 1100 Ευρώ από εσθονικό δικαστήριο ως υπεύθυνος της υπόθεσης. Στο μεταξύ, όμως, η έντονη αντίδραση της εσθονικής κυβέρνησης που κάλεσε τόσο την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και το ΝΑΤΟ να προχωρήσουν άμεσα σε λήψη μέτρων κατά του υπαρκτού κινδύνου της κυβερνοτρομοκρατίας, κινητοποίησε τα διεθνή αντανακλαστικά. Ενεργοποιήθηκε το κοινό Συμβούλιο Ασφάλειας και Άμυνας (SDA, Security and Defence Agenda) που εδρεύει στις Βρυξέλλες, στοχεύοντας στην ίδρυση μιας Αρχής Διαχείρισης της Κυβερνοάμυνας (CDMA, Cyber Defence Management Authority) που θα μελετά ικανοποιητικές λύσεις για την αντιμετώπιση της κυβερνοτρομοκρατίας, με τη συμμετοχή της ΕΕ, του ΝΑΤΟ, εκπροσώπων κρατών και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Παράλληλα, μια ακόμα διεθνής πρωτοβουλία προέκυψε πρόσφατα από τη συνεργασία 26 κρατών, μεταξύ των οποίων οι Η.Π.Α., η Ρωσία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Γαλλία, με την ονομασία “Διεθνής Πολυμερής Συνεργασία Ενάντια στην Κυβερνοτρομοκρατία” (International Multilateral Partnership Against Cyber Terrorism) και κεντρικό μήνυμα ότι “η απειλή είναι αληθινή”. Στον αντίποδα αυτών των δράσεων συναντούμε, εντούτοις, απόψεις ειδικών, όπως ο Διευθυντής του βρετανικού Κέντρου Προστασίας Εθνικών Υποδομών, Στήβεν Κάμινγκς, που αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό την κατάσταση. Σε πρόσφατο συνέδριο, ο Κάμινγκς πήρε σαφή θέση, χαρακτηρίζοντας την κυβερνοτρομοκρατία “μύθο”, υπογραμμίζοντας το ενδεχόμενο η διάδοση αυτού του μύθου να γεννήσει επικίνδυνες ιδέες και να “αφυπνίσει κοιμώμενους σκύλους”.
Μέχρι σήμερα, η μόνη περίπτωση που άγγιξε τα όρια της κυβερνοτρομοκρατίας είναι η ηλεκτρονική επίθεση κατά της Εσθονίας. Κι εδώ όμως αμφισβητείται αν η αδυναμία λήψης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή πρόσβασης σε μια ψηφιακή υπηρεσία μπορεί να συγκριθεί με την έκρηξη μιας βόμβας σε φυσικό χώρο. Γι' αυτό, άλλωστε, υποστηρίζεται η άποψη ότι οι τρομοκράτες προτιμούν ακόμα να επιφέρουν ένα σοβαρό πλήγμα με παραδοσιακούς τρόπους παρά να ενοχλήσουν απλώς με μία εύκολα ενεργούμενη κυβερνοεπίθεση. Εντούτοις, η έλλειψη, προς το παρόν, ενδεικτικού παραδείγματος μιας ψηφιακά εκτελούμενης καταστροφής δεν μπορεί να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο στο μέλλον.
Ίσως πάλι δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία η απάντηση στο δίλημμα μεταξύ μύθου ή πραγματικότητας. Η πρόληψη ενός κινδύνου ως σκέψη και πρακτική είναι κατά βάση ωφέλιμη. Το ζητούμενο, όμως, αφορά την εξασφάλιση της επιθυμητής ισορροπίας κατά την λήψη των προληπτικών μέτρων. Η ετικέτα της τρομοκρατίας έχει ιδιαίτερη ικανότητα να δημιουργεί πανικό και αυτονόητα πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ. Όταν, λοιπόν, προσδίδεται σε αβέβαιους κινδύνους και από άτομα που εκπροσωπούν Αρχές ή εκφράζουν την κρατική βούληση, δημιουργεί λάθος εντυπώσεις που εύκολα παρεξηγούνται και αντιμετωπίζονται με καχυποψία. Η αντίληψη ότι ο κυβερνοτρόμος είναι τεχνητός, προκειμένου να προσφέρει δικαιολογία στις κυβερνήσεις των κρατών να υιοθετήσουν νόμους που περιχαρακώνουν όλο και περισσότερο τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών, είναι πολύ διαδεδομένη, ίσως λόγω του γοητευτικά συνωμοσιολογικού χαρακτήρα της. Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα παραμένει ίδιο: η σύγχρονη κοινωνία, που αγωνιά να ωριμάσει ψηφιακά, στέκεται αμήχανη μπροστά σε ψευτοδιλήμματα που εμποδίζουν την γνώση των πραγματικών κινδύνων και κατ' επέκταση την αποτελεσματική τους αντιμετώπιση.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
Άρθρα και μελέτες στο διαδίκτυο:
http://www.terrorisme.net/pdf/2006_Thevenet.pdf
http://www.crime-research.org/library/Cyber-terrorism.htm
http://www.cs.georgetown.edu/~denning/infosec/cyberterror.html
http://www.ssrc.org/sept11/essays/denning.htm
http://www.businessroundtable.org/pdf/20060622002CyberReconFinal6106.pdf
http://gost.isi.edu/cctws/positions.html
Ηλεκτρονικός τύπος:
http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=19.03.2003,id=18806312
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_2_22/09/2001_5283
http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/2850541.stm
http://news.zdnet.com/2100-1009_22-124765.html
http://www.spiegel.de/netzwelt/tech/0,1518,548086,00.html
http://www.zdnet.de/itmanager/kommentare/0,39023450,39191266,00.htm
http://www.zdnet.de/security/news/0,39029460,39188179,00.htm
http://www.guardian.co.uk/world/2007/may/17/topstories3.russia
http://www.australianit.news.com.au/story/0,24897,23739885-5013044,00.html
http://www.directionsmag.com/article.php?article_id=432&trv=1
Σχετική Βιβλιογραφία:
Cyber Warfare and Cyber Terrorism (Lech Janczewski/Andrew Colarik)
http://www.igi-pub.com/reference/details.asp?id=6718
Black Ice: The Invisible Threat of Cyber-Terrorism (Dan Verton)
http://www.amazon.com/Black-Ice-Invisible-Threat-Cyber-Terrorism/dp/0072227877
Terror on the Internet: The New Arena, the New Challenges (Gabriel Weimann)
http://www.amazon.com/Terror-Internet-New-Arena-Challenges/dp/1929223714/ref=pd_sim_b_4
Βλ. επίσης:
http://www.mpicc.de/ww/de/pub/forschung/forschungsarbeit/strafrecht/cyberterrorismus.htm
http://www.impact-alliance.org/
http://www.watsoninstitute.org/infopeace/index2.cfm
