Η κοινωνική δικτύωση (social networking) μέσω διαδικτύου αποτελεί την ιδανική γέφυρα για την εξέλιξη στην επόμενη γενιά του διαδικτύου, το νεφελώδες -τουλάχιστον ως προς τον ορισμό του- «web 2.0», ένα δίκτυο πιο διαδραστικό, πιο ζωντανό, πιο ανθρώπινο. Οι ιστοτόποι κοινωνικής δικτύωσης αυξάνονται διαρκώς έχοντας ιδιαίτερη απήχηση σε εκατομμύρια χρήστες ανά τον κόσμο ενώ τους τελευταίους μήνες διαδίδονται με εκρηκτικό ρυθμό και μεταξύ των Ελλήνων χρηστών. Αναμενόμενα, μια τόσο δημοφιλής διαδικτυακή υπηρεσία δεν άργησε να απασχολήσει και τη δικαιοσύνη. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, στο Λος Άντζελες των Η.Π.Α. ξεκινάει η πρώτη δίκη που αφορά στη χρήση μιας τέτοιας υπηρεσίας, εν μέσω πολλών αμφισβητήσεων επί της ουσίας και της διαδικασίας.
Τα πρώτα χρόνια του διαδικτύου, η εύκολη και γρήγορη επικοινωνία σε συνδυασμό με την πρόσβαση σε πλούσιο πληροφοριακό υλικό αποτέλεσε το κλειδί της επιτυχίας για το νέο (πολυ)μέσο. Σταδιακά, η εύκολη επικοινωνία μέσω e-mail υποχώρησε απέναντι στην αμεσότητα του διαλόγου σε πραγματικό χρόνο (chat). Εφαρμογές όπως το mIRC, το ICQ και οι πρώτοι Messengers κέρδισαν τους χρήστες πολύ γρήγορα, προσφέροντας πιο άμεση και σε μεγάλο βαθμό ανώνυμη επικοινωνία. Η ουσιαστική κοινωνική δικτύωση, όμως, εντός ή εκτός ίντερνετ, δεν περιέχει την ανωνυμία στον ορισμό της. Ειδικά, η νέα εποχή για το διαδίκτυο βασίζεται στην προσωπικότητα του κάθε χρήστη, η οποία και βρίσκεται στο επίκεντρο. Υπηρετώντας αυτή την ιδέα, η πρώτη προσπάθεια κοινωνικής δικτύωσης έγινε μέσα από τις ιστοσελίδες του «MySpace» (σε ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά «Ο Χώρος Μου»). Ο τίτλος σηματοδοτεί με ιδιαίτερη επιτυχία τη λογική και το σκοπό της υπηρεσίας: κάθε χρήστης διαμορφώνει το δικό του προσωπικό ιστοχώρο σκιαγραφώντας ένα πιο ολοκληρωμένο προφίλ με τελικό σκοπό την γνωριμία ατόμων που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα. Την πρωτοπόρα ιδέα του «MySpace» ακολούθησε και επέκτεινε ο πλέον δημοφιλής, σήμερα, δικτυακός τόπος κοινωνικής δικτύωσης, το «Facebook», που μετρά πάνω από 120.000.000 μέλη. Παράλληλα, αυξάνεται συνεχώς η προσφορά αντίστοιχων υπηρεσιών και από άλλους παρόχους με πιο συγκεκριμένη στόχευση, π.χ. το «LinkedIn» για επαγγελματίες, το «zuni» για φοιτητές, το «hi5» για μικρότερης ηλικίας χρήστες. Σε κάθε περίπτωση, τα μέλη εγγράφονται γρήγορα και δωρεάν, αποκτώντας μια προσωπική ιστοσελίδα όπου μπορούν να «ανεβάσουν» υλικό όπως κείμενο, φωτογραφίες, βίντεο κλπ., να δημοσιοποιήσουν ή όχι το προφίλ τους, να αναζητήσουν φίλους, να παίξουν δικτυακά παιχνίδια με άλλα μέλη, να επικοινωνήσουν άμεσα, να ενημερωθούν αυτόματα για την κατάσταση άλλων μελών-φίλων κ.α.
Οι διαδικτυακές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να συγκεντρώνουν όλη τη δυναμική του κυβερνοχώρου προσφέροντας ένα πολυμορφικό εργαλείο στα χέρια κάθε χρήστη. Με τον τρόπο αυτό, η άλλοτε εικονική έως και πλαστή ταυτότητα ενός δικτυωμένου μέλους αποκτά πιο ρεαλιστικό χαρακτήρα προσδίδοντας αληθινό νόημα στην επαφή μεταξύ των χρηστών. Την ίδια στιγμή όμως, η σκοτεινή πλευρά του κυβερνοχώρου αποκτά πρόσβαση σε μια νέα δεξαμενή αυθεντικών θυμάτων που αυτοεκτίθενται στον κίνδυνο εκμετάλλευσης της προσωπικότητάς τους. Η κλοπή ταυτότητας, που άλλοτε επιτυγχανόταν με εγκατάσταση ιών και προγραμμάτων-δούρειων ίππων, είναι πλέον υπόθεση αναζήτησης σε προσωπικούς ιστοχώρους, όπου πολύ συχνά δημοσιοποιείται η ημερομηνία γέννησης και το επάγγελμα ενώ, βάσει έρευνας που παρουσίασε το BBC πριν από ένα χρόνο, 1 στους 10 χρήστες αναγράφει ακόμα και τη διεύθυνση του σπιτιού του. Η ίδια έρευνα κατέδειξε ότι 71% των ερωτηθέντων ηλικίας 14-21 ετών, θα προτιμούσαν να διαγράψουν κάποιες πληροφορίες από την ιστοσελίδα τους πριν τη δει ένας μελλοντικός εργοδότης τους.
Η γοητεία του μέσου και η επιθυμία της ανθρώπινης επαφής φαίνεται πως ωθεί πολλούς χρήστες, ιδιαίτερα νέους, σε υπερβολές που μπορεί να τους παγιδεύσουν. Οι περιπτώσεις εκφοβισμού ή παρενόχλησης είναι όλο και πιο συχνές, ειδικά όταν οι σχέσεις ενός κλειστού περιβάλλοντος όπως το σχολικό ή το εργασιακό μεταφέρονται στον κυβερνοχώρο. Το φαινόμενο της κυβερνοτρομοκρατίας σε προσωπικό επίπεδο (cyberbullying) με τη χρήση υβριστικών κειμένων, τη δημοσίευση προσβλητικών φωτογραφιών ή βίντεο συναντάται όλο και πιο συχνά μέσα στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης. Σε κάποιες ιδιαίτερα ατυχείς περιστάσεις, μάλιστα, μπορεί η εξέλιξη να είναι τραγική. Τέτοια περίπτωση αποτελεί η υπόθεση που δικάζεται στα τέλη Νοεμβρίου 2008 στις Η.Π.Α. και αφορά στη χρήση του «MySpace». Μια ημέρα του Οκτωβρίου 2006, η 13χρονη Μέγκαν Μάιερ από το Μιζούρι των Η.Π.Α., συνομιλούσε στο «MySpace» με τον 16χρονο Τζος Έβανς, τον οποίο είχε γνωρίσει μέσω διαδικτύου αναπτύσσοντας σταδιακά μια στενή φιλική σχέση. Την ημέρα εκείνη, η συζήτηση εξελίχθηκε απρόσμενα και ο Τζος της έγραψε στο τελευταίο του μήνυμα πως «ο κόσμος θα ήταν καλύτερος χωρίς αυτήν». Λίγες ώρες αργότερα η Μέγκαν Μάιερ βρέθηκε κρεμασμένη στο δωμάτιό της. Η αστυνομική έρευνα κατέδειξε γρήγορα την αληθινή ταυτότητα του Τζος Έβανς: επρόκειτο για την 49χρονη γειτόνισσα των Μάιερ, Λόρι Ντριού, η οποία θέλησε, με αυτόν τον τρόπο, να εκδικηθεί τη μικρή Μέγκαν εκ μέρους της κόρης της με την οποία ήταν συμμαθήτριες.
Το ανωτέρω ιστορικό, πέρα από την τραγικότητά του, εκκίνησε μια ιδιότυπη νομική υπόθεση. Στην Λόρι Ντριου απαγγέλθηκαν κατηγορίες συνομωσίας και μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης σε προστατευμένους υπολογιστές. Εντούτοις, κατά την έναρξη της διαδικασίας δεν έγινε δεκτό από τον δικαστή το αίτημα της υπεράσπισης για αποφυγή αναφορών στην αυτοκτονία της Μέγκαν Μάιερ, παρόλο που τυπικά δεν έχει σχέση με το αντικείμενο της δίκης. Ο ίδιος δικαστής, ωστόσο, επέστησε την προσοχή των ενόρκων, ώστε να εστιάσουν την κρίση τους αποκλειστικά στην ύπαρξη ή μη παραβίασης των όρων παροχής υπηρεσιών του «MySpace» εκ μέρους της κατηγορουμένης. Παράλληλα, η κατηγορούσα αρχή χαρακτηρίζει την περίπτωση ως την πρώτη υπόθεση κυβερνοεκφοβισμού (cyberbullying), ενώ η υπεράσπιση υπενθυμίζει πως η υπόθεση δεν αφορά το θάνατο της Μέγκαν Μάιερ. Ανεξάρτητα από την εξέλιξη της δίκης είναι ήδη προφανείς οι αντιφάσεις που τη συνοδεύουν. Επιπλέον, αξίζει να ειπωθεί ότι η κατηγορία της μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης χρησιμοποιείται πρώτη φορά με τέτοιο τρόπο, συσχετιζόμενη δηλαδή με την τήρηση όρων παροχής υπηρεσιών και χωρίς να αφορά περιπτώσεις χάκινγκ. Ίσως, τελικά, οι ιδιομορφίες της υπόθεσης και η εμπλοκή του διαδικτυακού μέσου, βραχυκύκλωσαν το μηχανισμό απονομής της δικαιοσύνης, ωθώντας τον να αναζητήσει την ικανοποίηση του αισθήματος δικαίου σε νομικούς παράδρομους.
Όπως προκύπτει από την επίκαιρη αυτή δικαστική υπόθεση, όποιο και αν είναι το επόμενο βήμα στην εξέλιξη του διαδικτύου, πάντα θα συνοδεύεται από παρασιτικές συμπεριφορές και κινδύνους, διότι πάντα θα αφορά ανθρώπους. Η διαφορετικότητα και οι αδυναμίες του καθενός δεν θα παύσουν να εκφράζονται αναλογικά και στον κυβερνοχώρο. Αυτό όμως δεν πρέπει να αποτελέσει φοβικό εμπόδιο για την ψηφιακή ζωή. Η συμμετοχή στις διαδικτυακές δράσεις καλλιεργεί την πρακτική γνώση του αντικειμένου και η γνώση είναι το απαραίτητο κλειδί για το επιθυμητό αίσθημα ασφάλειας.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
Κοινωνική δικτύωση στην πράξη:
http://www.myspace.com/
http://el-gr.facebook.com/
http://hi5.com/
http://www.linkedin.com/
http://www.zuni.gr/
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_social_networking_websites
Ηλεκτρονικός τύπος:
http://blog.wired.com/27bstroke6/2008/11/lori-drew-on-tr.html
http://www.cbsnews.com/stories/2008/11/20/tech/main4619671.shtml?
http://news.aol.com/article/woman-goes-on-trial-in-myspace-hoax/254725
http://blogs.wsj.com/law/2008/11/17/judge-to-allow-s-word-at-myspace-trial/
Βλ. επίσης:
http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7108627.stm
www.ekato.org/gr/press/latest/dt_cyberbulling.doc
Τα πρώτα χρόνια του διαδικτύου, η εύκολη και γρήγορη επικοινωνία σε συνδυασμό με την πρόσβαση σε πλούσιο πληροφοριακό υλικό αποτέλεσε το κλειδί της επιτυχίας για το νέο (πολυ)μέσο. Σταδιακά, η εύκολη επικοινωνία μέσω e-mail υποχώρησε απέναντι στην αμεσότητα του διαλόγου σε πραγματικό χρόνο (chat). Εφαρμογές όπως το mIRC, το ICQ και οι πρώτοι Messengers κέρδισαν τους χρήστες πολύ γρήγορα, προσφέροντας πιο άμεση και σε μεγάλο βαθμό ανώνυμη επικοινωνία. Η ουσιαστική κοινωνική δικτύωση, όμως, εντός ή εκτός ίντερνετ, δεν περιέχει την ανωνυμία στον ορισμό της. Ειδικά, η νέα εποχή για το διαδίκτυο βασίζεται στην προσωπικότητα του κάθε χρήστη, η οποία και βρίσκεται στο επίκεντρο. Υπηρετώντας αυτή την ιδέα, η πρώτη προσπάθεια κοινωνικής δικτύωσης έγινε μέσα από τις ιστοσελίδες του «MySpace» (σε ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά «Ο Χώρος Μου»). Ο τίτλος σηματοδοτεί με ιδιαίτερη επιτυχία τη λογική και το σκοπό της υπηρεσίας: κάθε χρήστης διαμορφώνει το δικό του προσωπικό ιστοχώρο σκιαγραφώντας ένα πιο ολοκληρωμένο προφίλ με τελικό σκοπό την γνωριμία ατόμων που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα. Την πρωτοπόρα ιδέα του «MySpace» ακολούθησε και επέκτεινε ο πλέον δημοφιλής, σήμερα, δικτυακός τόπος κοινωνικής δικτύωσης, το «Facebook», που μετρά πάνω από 120.000.000 μέλη. Παράλληλα, αυξάνεται συνεχώς η προσφορά αντίστοιχων υπηρεσιών και από άλλους παρόχους με πιο συγκεκριμένη στόχευση, π.χ. το «LinkedIn» για επαγγελματίες, το «zuni» για φοιτητές, το «hi5» για μικρότερης ηλικίας χρήστες. Σε κάθε περίπτωση, τα μέλη εγγράφονται γρήγορα και δωρεάν, αποκτώντας μια προσωπική ιστοσελίδα όπου μπορούν να «ανεβάσουν» υλικό όπως κείμενο, φωτογραφίες, βίντεο κλπ., να δημοσιοποιήσουν ή όχι το προφίλ τους, να αναζητήσουν φίλους, να παίξουν δικτυακά παιχνίδια με άλλα μέλη, να επικοινωνήσουν άμεσα, να ενημερωθούν αυτόματα για την κατάσταση άλλων μελών-φίλων κ.α.
Οι διαδικτυακές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να συγκεντρώνουν όλη τη δυναμική του κυβερνοχώρου προσφέροντας ένα πολυμορφικό εργαλείο στα χέρια κάθε χρήστη. Με τον τρόπο αυτό, η άλλοτε εικονική έως και πλαστή ταυτότητα ενός δικτυωμένου μέλους αποκτά πιο ρεαλιστικό χαρακτήρα προσδίδοντας αληθινό νόημα στην επαφή μεταξύ των χρηστών. Την ίδια στιγμή όμως, η σκοτεινή πλευρά του κυβερνοχώρου αποκτά πρόσβαση σε μια νέα δεξαμενή αυθεντικών θυμάτων που αυτοεκτίθενται στον κίνδυνο εκμετάλλευσης της προσωπικότητάς τους. Η κλοπή ταυτότητας, που άλλοτε επιτυγχανόταν με εγκατάσταση ιών και προγραμμάτων-δούρειων ίππων, είναι πλέον υπόθεση αναζήτησης σε προσωπικούς ιστοχώρους, όπου πολύ συχνά δημοσιοποιείται η ημερομηνία γέννησης και το επάγγελμα ενώ, βάσει έρευνας που παρουσίασε το BBC πριν από ένα χρόνο, 1 στους 10 χρήστες αναγράφει ακόμα και τη διεύθυνση του σπιτιού του. Η ίδια έρευνα κατέδειξε ότι 71% των ερωτηθέντων ηλικίας 14-21 ετών, θα προτιμούσαν να διαγράψουν κάποιες πληροφορίες από την ιστοσελίδα τους πριν τη δει ένας μελλοντικός εργοδότης τους.
Η γοητεία του μέσου και η επιθυμία της ανθρώπινης επαφής φαίνεται πως ωθεί πολλούς χρήστες, ιδιαίτερα νέους, σε υπερβολές που μπορεί να τους παγιδεύσουν. Οι περιπτώσεις εκφοβισμού ή παρενόχλησης είναι όλο και πιο συχνές, ειδικά όταν οι σχέσεις ενός κλειστού περιβάλλοντος όπως το σχολικό ή το εργασιακό μεταφέρονται στον κυβερνοχώρο. Το φαινόμενο της κυβερνοτρομοκρατίας σε προσωπικό επίπεδο (cyberbullying) με τη χρήση υβριστικών κειμένων, τη δημοσίευση προσβλητικών φωτογραφιών ή βίντεο συναντάται όλο και πιο συχνά μέσα στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης. Σε κάποιες ιδιαίτερα ατυχείς περιστάσεις, μάλιστα, μπορεί η εξέλιξη να είναι τραγική. Τέτοια περίπτωση αποτελεί η υπόθεση που δικάζεται στα τέλη Νοεμβρίου 2008 στις Η.Π.Α. και αφορά στη χρήση του «MySpace». Μια ημέρα του Οκτωβρίου 2006, η 13χρονη Μέγκαν Μάιερ από το Μιζούρι των Η.Π.Α., συνομιλούσε στο «MySpace» με τον 16χρονο Τζος Έβανς, τον οποίο είχε γνωρίσει μέσω διαδικτύου αναπτύσσοντας σταδιακά μια στενή φιλική σχέση. Την ημέρα εκείνη, η συζήτηση εξελίχθηκε απρόσμενα και ο Τζος της έγραψε στο τελευταίο του μήνυμα πως «ο κόσμος θα ήταν καλύτερος χωρίς αυτήν». Λίγες ώρες αργότερα η Μέγκαν Μάιερ βρέθηκε κρεμασμένη στο δωμάτιό της. Η αστυνομική έρευνα κατέδειξε γρήγορα την αληθινή ταυτότητα του Τζος Έβανς: επρόκειτο για την 49χρονη γειτόνισσα των Μάιερ, Λόρι Ντριού, η οποία θέλησε, με αυτόν τον τρόπο, να εκδικηθεί τη μικρή Μέγκαν εκ μέρους της κόρης της με την οποία ήταν συμμαθήτριες.
Το ανωτέρω ιστορικό, πέρα από την τραγικότητά του, εκκίνησε μια ιδιότυπη νομική υπόθεση. Στην Λόρι Ντριου απαγγέλθηκαν κατηγορίες συνομωσίας και μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης σε προστατευμένους υπολογιστές. Εντούτοις, κατά την έναρξη της διαδικασίας δεν έγινε δεκτό από τον δικαστή το αίτημα της υπεράσπισης για αποφυγή αναφορών στην αυτοκτονία της Μέγκαν Μάιερ, παρόλο που τυπικά δεν έχει σχέση με το αντικείμενο της δίκης. Ο ίδιος δικαστής, ωστόσο, επέστησε την προσοχή των ενόρκων, ώστε να εστιάσουν την κρίση τους αποκλειστικά στην ύπαρξη ή μη παραβίασης των όρων παροχής υπηρεσιών του «MySpace» εκ μέρους της κατηγορουμένης. Παράλληλα, η κατηγορούσα αρχή χαρακτηρίζει την περίπτωση ως την πρώτη υπόθεση κυβερνοεκφοβισμού (cyberbullying), ενώ η υπεράσπιση υπενθυμίζει πως η υπόθεση δεν αφορά το θάνατο της Μέγκαν Μάιερ. Ανεξάρτητα από την εξέλιξη της δίκης είναι ήδη προφανείς οι αντιφάσεις που τη συνοδεύουν. Επιπλέον, αξίζει να ειπωθεί ότι η κατηγορία της μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης χρησιμοποιείται πρώτη φορά με τέτοιο τρόπο, συσχετιζόμενη δηλαδή με την τήρηση όρων παροχής υπηρεσιών και χωρίς να αφορά περιπτώσεις χάκινγκ. Ίσως, τελικά, οι ιδιομορφίες της υπόθεσης και η εμπλοκή του διαδικτυακού μέσου, βραχυκύκλωσαν το μηχανισμό απονομής της δικαιοσύνης, ωθώντας τον να αναζητήσει την ικανοποίηση του αισθήματος δικαίου σε νομικούς παράδρομους.
Όπως προκύπτει από την επίκαιρη αυτή δικαστική υπόθεση, όποιο και αν είναι το επόμενο βήμα στην εξέλιξη του διαδικτύου, πάντα θα συνοδεύεται από παρασιτικές συμπεριφορές και κινδύνους, διότι πάντα θα αφορά ανθρώπους. Η διαφορετικότητα και οι αδυναμίες του καθενός δεν θα παύσουν να εκφράζονται αναλογικά και στον κυβερνοχώρο. Αυτό όμως δεν πρέπει να αποτελέσει φοβικό εμπόδιο για την ψηφιακή ζωή. Η συμμετοχή στις διαδικτυακές δράσεις καλλιεργεί την πρακτική γνώση του αντικειμένου και η γνώση είναι το απαραίτητο κλειδί για το επιθυμητό αίσθημα ασφάλειας.
ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:
Κοινωνική δικτύωση στην πράξη:
http://www.myspace.com/
http://el-gr.facebook.com/
http://hi5.com/
http://www.linkedin.com/
http://www.zuni.gr/
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_social_networking_websites
Ηλεκτρονικός τύπος:
http://blog.wired.com/27bstroke6/2008/11/lori-drew-on-tr.html
http://www.cbsnews.com/stories/2008/11/20/tech/main4619671.shtml?
http://news.aol.com/article/woman-goes-on-trial-in-myspace-hoax/254725
http://blogs.wsj.com/law/2008/11/17/judge-to-allow-s-word-at-myspace-trial/
Βλ. επίσης:
http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7108627.stm
www.ekato.org/gr/press/latest/dt_cyberbulling.doc
