1ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΦΟΡΟΥΜ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Όπως είχαμε προαναγγείλει σε παλαιότερο τεύχος (βλ. ΕΕΕυρΔ 2:2006.361), ξεκίνησε στις 30 Οκτωβρίου 2006 στην Αθήνα το πρώτο παγκόσμιο Φόρουμ για τη διακυβέρνηση του Διαδικτύου με τη σημαντική στήριξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών (ITU). Οι εργασίες του Φόρουμ διήρκεσαν μέχρι τις 2 Νοεμβρίου 2006 και φιλοξένησαν τις απόψεις περισσότερων από 1500 εκπροσώπους κυβερνήσεων, οργανώσεων, ιδιωτικών φορέων, παροχέων υπηρεσιών Ίντερνετ, της ερευνητικής και πανεπιστημιακής κοινότητας και φυσικά των απλών χρηστών-κοινωνών του Διαδικτύου. Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι η ιδέα της διοργάνωσης του εν λόγω Φόρουμ γεννήθηκε κατά την προσπάθεια του ΟΗΕ να αποσπάσει ή τουλάχιστον να περιορίσει το συνολικό έλεγχο του Συστήματος Απόδοσης και Διαχείρισης Ονομάτων Χώρου στο Ίντερνετ από τον αρμόδιο Οργανισμό των Η.Π.Α., ICANN, προκειμένου να τον θέσει υπό την εποπτεία της διεθνούς κοινότητας κατά την Παγκόσμια Σύνοδο για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Τύνιδα (βλ. αναλυτικότερα ΕΕΕυρΔ 4:2005.902). Η αποτυχία αυτής της προσπάθειας είχε ως αποτέλεσμα τουλάχιστον την καθιέρωση ενός Φόρουμ διαλόγου σχετικά με τα προβλήματα και τη μελλοντική προοπτική του Διαδικτύου.

Με αφορμή, την επίκαιρη προβληματική του «ψηφιακού χάσματος» μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, κεντρικός άξονας όλων των συζητήσεων, μπορεί να ειπωθεί ότι αναδείχθηκε η κοινή σκέψη για την εξασφάλιση ενός Διαδικτύου «για όλους». Προς αυτή την κατεύθυνση άλλωστε κινήθηκαν και οι εναρκτήριες ομιλίες του Έλληνα Πρωθυπουργού και του αρμόδιου Υπουργού Μεταφορών και Τηλεπικοινωνιών αλλά και των εκπροσώπων του ΟΗΕ και της ITU, Νιτίν Ντεσάι και Γιόσιο Ουτσούμι, με ειδικότερες αναφορές στην προσπάθεια του καθηγητή του ΜΙΤ, Νίκολας Νεγκροπόντε, για την ανάπτυξη και διάδοση ενός υπολογιστή μόλις 100 δολαρίων, προσιτού σε κάθε παιδί. Ιδιαίτερη σημασία είχε και η παρουσία της Επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Βίβιαν Ρέντινγκ, η οποία τόνισε τη διαρκή υποστήριξη που παρέχει η Ε.Ε. σε πρωτοβουλίες με στόχο την απελευθέρωση του Διαδικτύου από τις κυβερνητικές παρεμβάσεις και τη μετάθεση του «στα χέρια των πολιτών, όπου και ανήκει». Δεν παρέλειψε, επίσης, όπως και οι υπόλοιποι ομιλητές, να υπογραμμίσει τη συμβολική σημασία του τόπου διεξαγωγής του Φόρουμ, την Αθήνα, που ως «αρχαίο λίκνο της δημοκρατίας» αναζωογονεί τη συζήτηση αναφορικά με το πλέον δημοκρατικό μέσο επικοινωνίας -ίσως όλων των εποχών.

Στο σημείο αυτό θα ήταν αδύνατον να αναφερθούμε σε όλους τους ομιλητές, συμμετέχοντες ή παρεμβαίνοντες, εκπροσώπους παραγόντων του Διαδικτύου ή απλών χρηστών. Πρέπει όμως απαραίτητα να λεχθεί πως όλες οι προσωπικότητες με βαρύνοντα λόγο για τα διαδικτυακά πράγματα ήταν εκεί, όπως οι πρωτεργάτες του Ίντερνετ, Βίντον Σερφ και Μπομπ Κάαν, που χαιρέτησαν τις εργασίες του Φόρουμ και συμμετείχαν ενεργά σε αυτές με καίριες παρεμβάσεις. Με πίστη στις αρχές της ψηφιακής ελευθερίας ακούστηκαν όλοι, επώνυμοι και ανώνυμοι, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ερωτήθηκαν σχεδόν τα πάντα, έστω και αν δεν απαντήθηκαν όλα. Οφείλουμε, επίσης, να πούμε πως παράλληλα με τις βασικές συνεδρίες, διεξάγονταν και ειδικότερες παρουσιάσεις και συζητήσεις υπό μορφή εργαστηρίων (Workshops) εστιάζοντας σε ποικίλες ειδικότερες θεματικές, όπως την πολιτική anti-spam, την ανάπτυξη πολυγλωσσικών δυνατοτήτων διαδικτυακής επικοινωνίας, τη σχέση πληροφορικής και περιβάλλοντος (Greening IT) κ.ά.. Από τη θέση αυτή θα προσπαθήσουμε να δώσουμε ένα αναγκαστικά μικρό, μα κατά το δυνατόν αντιπροσωπευτικό δείγμα από τις κεντρικές συζητήσεις του Φόρουμ, τις οποίες μπορείτε να βρείτε αναλυτικά στο Ίντερνετ αλλά μόνο στην αγγλική γλώσσα.

Όπως προαναφέρθηκε με άλλα λόγια, κεντρικό άξονα του Φόρουμ αποτέλεσε η σκέψη της ψηφιακής σύγκλισης πάνω στις βάσεις ενός ουσιαστικού «εκδημοκρατισμού» του Διαδικτύου. Στο πλαίσιο αυτό, η κομβική ιδέα με τις πιο συχνές αναφορές εντός του Φόρουμ ήταν η «πολυσυμμετοχικότητα» («multistakeholder policy») σε όλα τα επίπεδα, με στόχο την υιοθέτηση μιας αντίστοιχης αντίληψης για τη συνολική διακυβέρνηση του Διαδικτύου. Η διάθλαση αυτής της «πολυσυμμετοχικής αρχής» μέσα από το διαδικτυακό φίλτρο απέδωσε και τις τέσσερις βασικές θεματικές των εργασιών του Φόρουμ:

- τον Ανοιχτό και Διαφανή χαρακτήρα του Διαδικτύου (Openness),

- την Ασφάλεια (Security),

- την Ποικιλομορφία (Diversity) και

- την Πρόσβαση (Access).

Πριν προχωρήσουμε στην εξέταση καθεμιάς από τις ανωτέρω θεματικές, παρουσιάζοντας τον τρόπο που τις προσέγγισαν οι σύνεδροι, διαπιστώνουμε καταρχήν ότι αντιστοιχούν σε τέσσερις θεμελιακούς πυλώνες στήριξης της αρχής της πολυσυμμετοχικότητας, αποτελώντας τα απαραίτητα συστατικά, προαπαιτούμενα ενός Διαδικτύου «για όλους».

Ειδικότερα, λοιπόν, στη συνεδρία αναφορικά με ένα «Ανοιχτό» Ίντερνετ, η πορεία της συζήτησης πρόσφερε την επιθυμητή οριοθέτηση μιας προβληματικής που από τον τίτλο της δημιούργησε αρχικά μία αβεβαιότητα στους συνέδρους ως προς τη διακριτότητά της από την έννοια της πρόσβασης. Τελικά, ο διάλογος εξελίχθηκε γύρω από τον «ελεύθερο» χαρακτήρα του Ίντερνετ, θίγοντας ζητήματα όπως η απειλή της ελεύθερης έκφρασης και μετάδοσης της πληροφορίας από τις κυβερνητικές παρεμβάσεις. Το ερώτημα αν η ελεύθερη ροή της πληροφορίας εξασφαλίζει τη διαφάνεια και αν κατ’ επέκταση η διαφάνεια απειλεί την εκάστοτε κυβέρνηση κυριάρχησε στην ανταλλαγή απόψεων. Στο προσκήνιο ήρθε η πολιτική λογοκρισίας στην Κίνα (βλ. ΕΕΕυρΔ 1:2006.140), της οποίας ο εκπρόσωπος απέφυγε τεχνηέντως να δώσει σαφείς εξηγήσεις, αρνούμενος ουσιαστικά την ύπαρξη τέτοιας πολιτικής στην πατρίδα του. Παρόμοιας κριτικής, όμως, δεν διέφυγε και η χώρα μας, καθώς τις ημέρες του Φόρουμ συνελήφθη Έλληνας ιδιοκτήτης ιστοσελίδας, επειδή μεταξύ των δημοσιευμάτων που απλά αναπαρήγαγε με αυτοματοποιημένο τρόπο από άλλα μπλόγκς, περιεχόταν και κάποιο που διακωμωδούσε τηλεοπτικό πρόσωπο. Ο εκπρόσωπος Τύπου της ελληνικής κυβέρνησης, που έτυχε να προεδρεύει της συνεδρίας, δήλωσε άγνοια του γεγονότος αφήνοντας μάλλον έκθετη την εικόνα της χώρας μας να συμπλέει με την υποκρισία της Κίνας. Συναφής κριτική ασκήθηκε και εναντίον μεγάλων εταιριών του Διαδικτύου όπως η Yahoo! και η Cisco που υποβοηθούν τους μηχανισμούς λογοκρισίας μέσω των υπηρεσιών τους. Πέραν της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελεύθερης έκφρασης, η συζήτηση επεκτάθηκε, αναμενόμενα, στον ελεύθερο χαρακτήρα του λογισμικού και στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, συμπεριλαμβάνοντας και τη σχετική προβληματική για τις πατέντες λογισμικού (βλ. ΕΕΕυρΔ 4:2004.847).

Η δεύτερη συνεδρία αφορούσε τη διαδικτυακή Ασφάλεια, με βασικούς ομιλητές κυρίως εκπροσώπους εταιριών διαδικτυακής ασφάλειας και εκπροσώπους μη κυβερνητικών οργανώσεων. Δυστυχώς ελάχιστες φάνηκαν οι αμιγείς νομικές απόψεις που ακούστηκαν, όπως του καθηγητή Κασπέρσεν ως υπευθύνου για τη Σύμβαση για το Κυβερνοέγκλημα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Γενικά επικράτησε σύμπνοια όσον αφορά την ανάγκη ύπαρξης ενός ασφαλούς διαδικτυακού περιβάλλοντος που θα φιλοξενεί χρήστες απαλλαγμένους από τεχνολογικές και δικτυακές φοβίες. Αναγνωρίστηκαν οι σύγχρονοι διαδικτυακοί κίνδυνοι, κυρίως κερδοσκοπικού χαρακτήρα (π.χ. phishing) και άλλα προβλήματα που απαιτούν αντιμετώπιση, όπως το σπαμ. Αν και η συζήτηση αναλώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογική ετοιμότητα αντιμετώπισης των κινδύνων, συζητήθηκε επίσης η υιοθέτηση και διαχείριση, ακόμα και από το ίδιο το Φόρουμ, ενός Κώδικα Δεοντολογίας για όλους τους μετέχοντες στη κοινότητα του Ίντερνετ καθώς και η αμφιλεγόμενη σκέψη για την καθιέρωση ενός τύπου «διπλώματος διαδικτυακής οδήγησης», που θα έπρεπε να διαθέτουν όλοι οι χρήστες.

Σε κάθε περίπτωση, κατέστη σαφές πως για την κατοχύρωση ενός διαδικτυακού χώρου ασφάλειας και ελευθερίας απαιτείται μια συναινετική πολιτική, που θα βασίζεται σε ένα κοινά αποδεκτό νομικό πλαίσιο εξίσου διεθνοποιημένου χαρακτήρα με αυτόν του Διαδικτύου. Εντούτοις, όπως τόνισε ο καθηγητής Χοσέιν, η γενικότερη συμφωνία που παρατηρείται πάνω στα νομικά θέματα έχει να κάνει ακριβώς με την αόριστη αντιμετώπισή τους. Με άλλα λόγια, όλοι συμφωνούν γενικά στην ανάγκη διεθνούς συνεργασίας και στην υιοθέτηση κοινών νομικών κανόνων αλλά στην πράξη δεν προχωράει τίποτα, διότι κάθε κράτος διαθέτει διαφορετική αντίληψη αδίκου και ξεχωριστή κουλτούρα ασφάλειας. Αυτό που απαιτείται, λοιπόν, είναι περισσότερη, πιο συνειδητοποιημένη και πιο συγκεκριμένη δουλειά στο πεδίο της διεθνούς συνεργασίας.

Την τρίτη ενότητα του Φόρουμ απασχόλησε το ζήτημα της Ποικιλομορφίας στο Διαδίκτυο. Βασικό σημείο αναφοράς αποτέλεσε η γλώσσα που χρησιμοποιείται για τη μετάδοση του περιεχομένου, της πληροφορίας στο Ίντερνετ, δεδομένου ότι το 90% από τις 6000 γλώσσες που ομιλούνται πάνω στη Γη δεν εκπροσωπείται στον κυβερνοχώρο. Η αγγλική γλώσσα και οι λατινικοί χαρακτήρες κυριαρχούν στον ψηφιακό κόσμο, αφήνοντας στο περιθώριο μεγάλο μέρος του πληθυσμού, αποστερώντας του τη συμμετοχή στην πληροφορία και τη γνώση. Η διεθνοποίηση των Ονομάτων Χώρου (Domain Names) -δυνατότητα που παρέχεται για την ελληνική γλώσσα (βλ. ΕΕΕυρΔ 3:2005.690)- αναγνωρίστηκε ως ένα πρώτο βήμα για την υποδοχή όλο και περισσότερων γλωσσών στη διαδικτυακή κοινότητα. Επιπλέον, ο Βίντον Σερφ αναφέρθηκε και στις περιπτώσεις ανθρώπων που δεν χρησιμοποιούν καν γραπτή γλώσσα, τονίζοντας την ανάγκη αύξησης του προφορικού περιεχομένου στις σελίδες του Παγκόσμιου Ιστού. Αξίζει να σημειωθεί πως ο συγκεκριμένος κύκλος συζήτησης είχε πολλούς ομιλητές και παρεμβαίνοντες, ο καθένας από τους οποίους έθεσε το προσωπικό του στίγμα σε μία καθ’ όλα πολυπολιτισμική και πολυγλωσσική συνύπαρξη με σκοπό τη σύγκλιση του ψηφιακού χάσματος μέσω της προηγούμενης γεφύρωσης του γλωσσικού χάσματος. Σίγουρα αξίζει να μελετήσει κανείς αναλυτικότερα τις εν λόγω τοποθετήσεις, αποκομίζοντας, εν γένει, ένα καθαρό μήνυμα σεβασμού της διαφορετικότητας.

Η τελευταία συνεδρία ήταν αφιερωμένη στην Πρόσβαση, εστιάζοντας κυρίως στην έλλειψη υποδομών και τη σχεδόν μηδενική ψηφιακή διείσδυση σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Συγκεκριμένα, στα 6 δισεκατομμύρια του πληθυσμού του πλανήτη μας μόνο το 1 δισεκατομμύριο έχει πρόσβαση στο Ίντερνετ. Παρ’ όλα αυτά σύμφωνα με τους ερευνητές που έλαβαν το λόγο σημειώνεται διαρκής πρόοδος και προβλέπεται γρήγορα οι χρήστες του Διαδικτύου να αγγίξουν τα 2 δισεκατομμύρια, λαμβάνοντας υπόψη ότι τουλάχιστον 500 εκατομμύρια κάτοικοι της Κίνας θα αποκτήσουν άμεσα ψηφιακή πρόσβαση. Οι προβλέψεις αυτές βέβαια τέθηκαν υπό αμφισβήτηση ενώ παραλληλίστηκαν και με τη διείσδυση της κινητής τηλεφωνίας που μετράει σχεδόν 3 δισεκατομμύρια χρήστες. Κοινή ανησυχία των ομιλητών αποτέλεσε η ελλιπής τεχνολογική εξέλιξη στην αφρικανική ήπειρο ενώ συμφωνία υπήρξε ως προς την ανάγκη ενδυνάμωσης του ανταγωνισμού και ενίσχυσης των επενδύσεων του τηλεπικοινωνιακού τομέα. Η ανάπτυξη τεχνολογικών υποδομών στις αναπτυσσόμενες χώρες και η ευρεία παροχή πρόσβασης στις ψηφιακές υπηρεσίες θα προσέφερε εκρηκτικές δυνατότητες στους τομείς της εργασίας, της εκπαίδευσης, της υγείας κτλ. ανοίγοντας και μία νέα αγορά με απεριόριστες δυνατότητες.

Μέσα από αυτή την παρουσίαση αποδόθηκαν σε πολύ γενικές γραμμές οι εργασίες του πρώτου παγκόσμιου Φόρουμ για τη διακυβέρνηση του Ίντερνετ. Το μωσαϊκό των απόψεων που ακούστηκαν και δεν αναφέρονται όλες εδώ είναι πραγματικά εντυπωσιακό και φυσικά δεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα ή στην υιοθέτηση σαφώς καθορισμένων πολιτικών. Τουλάχιστον όχι ακόμα. Υπό αυτό το πρίσμα ίσως να μην ενοχλεί ιδιαίτερα η έλλειψη αποφασιστικής ή δεσμευτικής αρμοδιότητας του Φόρουμ. Μια τέτοια ιδιότητα ίσως επιβάρυνε μάταια τις εργασίες του, αλλοιώνοντας το αληθινά ελεύθερο κλίμα ανταλλαγής κάθε λογής απόψεων. Το κλίμα αυτό που εξίσωσε όλους τους συμμετέχοντες, δημιουργώντας, όπως είπε και ο Νιτίν Ντεσάι, την ατμόσφαιρα μιας «Αρχαίας Αγοράς», δομημένης αλλά άναρχης, μη ιεραρχικής αλλά πειθαρχημένης, πάνω από όλα αυτορρυθμιζόμενης. Μα κάπως έτσι λειτουργεί και το Διαδίκτυο. Η παραδοσιακή κοινωνικοπολιτική προσέγγιση εξουσιαστικού ελέγχου με μηχανισμούς έξω από την «ανοιχτή» λογική του φαίνεται καταδικασμένη να αποτύχει. Ίσως λοιπόν το «πολυσυμμετοχικό» πρότυπο που προωθήθηκε με μεγάλη επιτυχία από το Φόρουμ να αποτελεί την πολυπόθητη απάντηση στην αναζήτηση ενός μοντέλου Διακυβέρνησης του Διαδικτύου.

Το 2^ο Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου θα διεξαχθεί στο Ρίο ντε Τζανέιρο από 12 έως 15 Νοεμβρίου 2007.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

http://www.intgovforum.org/meeting.htm

http://www.igfgreece2006.gr

ΝΕΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στην προσπάθεια ενίσχυσης της επενδυτικής πρωτοβουλίας στη χώρα μας και ανταποκρινόμενο στην ανάγκη αρτιότερης οικονομικής συνεργασίας σε διακρατικό επίπεδο, το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (ΥΠ.ΟΙ.Ο.), προώθησε από τις αρχές του 2005 την ιδέα ανάπτυξης μιας συγκεντρωτικής βάσης δεδομένων που θα παρουσιάζει με προσιτό και ευκρινή τρόπο κρίσιμα νομοθετικά κείμενα στον Έλληνα και αλλοδαπό επενδυτή. Η ιδέα αυτή υλοποιήθηκε τελικά με τη μορφή μιας Ηλεκτρονικής Βάσης Δεδομένων για το Νομοθετικό Πλαίσιο των Επενδύσεων στον ελληνικό χώρο. Το εν λόγω έργο αποτέλεσε τον καρπό της γόνιμης συνεργασίας της Γενικής Γραμματείας Επενδύσεων και Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών με το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (Κ.Δ.Ε.Ο.Δ.) στη Θεσσαλονίκη και την εταιρία Electronic Business Systems (E.B.S.) στην Αθήνα.

Η πολυετής και αποτελεσματική αρωγή που προσφέρει το Κ.Δ.Ε.Ο.Δ. στο ΥΠ.ΟΙ.Ο. μέσω της Μονάδας Παρακολούθησης Διαγωνισμών και Συμβάσεων (Μο.Πα.Δι.Σ.) από το 1997 και της Μονάδας Κρατικών Ενισχύσεων (Μο.Κ.Ε.) από το 2002 σε συνδυασμό με την δραστηριοποίηση του Κέντρου στον τομέα της Νομικής Πληροφορικής από το 1981 έως σήμερα, οδήγησε με φυσικό τρόπο στην ανάληψη του έργου συλλογής και επεξεργασίας νομικών δεδομένων σχετικά με το Νομοθετικό Πλαίσιο των Επενδύσεων στη χώρα μας. Για το σκοπό αυτό συστάθηκε ad hoc μια δεκαμελής επιστημονική ομάδα εργασίας, αποτελούμενη ως επί το πλείστον από εξειδικευμένους νομικούς που εργάστηκαν υπό την επιστημονική εποπτεία του Διευθυντή του Κ.Δ.Ε.Ο.Δ., καθηγητή κ. Αθ. Καΐση.

Η πρώτη φάση του έργου διήρκεσε από το Νοέμβριο του 2005 έως τον Ιούνιο του 2006, περιλαμβάνοντας:

· την αναζήτηση και προσεκτική επιλογή των σχετικών εθνικών νομοθετημάτων καθώς και διμερών ή πολυμερών συμφωνιών που έχει υπογράψει και κυρώσει η Ελλάδα,

· την κοπιώδη ψηφιακή επεξεργασία και κωδικοποίηση του πλήρους νομοθετικού κειμένου στην ισχύουσα μορφή του, ενσωματώνοντας όλες τις τροποποιήσεις ή προσθήκες στο αρχικό κείμενο,

· την πλέον πρωτότυπη και χρήσιμη περίληψη του νομικού κειμένου με εύληπτο τρόπο στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, με σκοπό τη διευκόλυνση του Έλληνα ή αλλοδαπού χρήστη.

Αρχικός στόχος της Βάσης, που είναι ελεύθερα προσβάσιμη και παρέχει σε μεγάλο θεματικό εύρος (29 θεματικές κατηγορίες προς το παρόν) ισχύουσα νομοθεσία, δηλ. νόμους, προεδρικά διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις αλλά και διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες διεθνών επενδύσεων μέχρι και κρίσιμες εγκυκλίους, ήταν να προσφέρει ένα εύχρηστο εργαλείο στον Έλληνα και ξένο επενδυτή. Ωστόσο, η ευρύτητα του έργου, συνοδευόμενη από συστηματική και υπεύθυνη επιστημονική δουλειά, επιτρέπει να μιλούμε τόσο για ένα έγκυρο ειδικό ερευνητικό βοήθημα στους τομείς των νομικών και οικονομικών επιστημών, όσο και για έναν απλό καθημερινό Οδηγό για τον οικονομολόγο και τον δικηγόρο της πράξης, για τα στελέχη της δημόσιας διοίκησης αλλά και τον απλό πολίτη που αποτελεί εν δυνάμει επενδυτή.

Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε από πλευράς Κ.Δ.Ε.Ο.Δ. μετά από 8 μήνες απαιτητικής εργασίας και συνεχών ελέγχων για να εξασφαλιστεί η ορθότητα των δεδομένων. Παράλληλα, η εταιρία E.B.S., ανέλαβε την αρχιτεκτονική της ηλεκτρονικής βάσης και το σχεδιασμό της με τρόπο κατά το δυνατόν φιλικότερο προς τον χρήστη. Η θέση σε λειτουργία της Βάσης, αν και αντανακλά εντατικές προσπάθειες και κόπο όλων των συνεργαζόμενων μερών, θα καθίστατο γρήγορα άνευ ουσίας χωρίς την απαραίτητη συντήρηση σε όλα τα επίπεδα. Η μεγάλη πρόκληση, λοιπόν, αφορά την δεύτερη φάση του έργου που προβλέπει την τακτική επικαιροποίηση του νομικού περιεχομένου της Βάσης αλλά και την απαραίτητη λειτουργική συντήρησή της. Προς το σκοπό αυτό, μάλιστα, ιδιαίτερα σημαντική είναι η δυνατότητα των χρηστών να επικοινωνούν μέσω διαδικτύου, εκφράζοντας σκέψεις και απορίες ή ιδέες βελτίωσης. Στόχος είναι, πέρα από τη μονομερή αναζήτηση και πληροφόρηση, να στηριχθεί η διαδραστική επικοινωνία, προκειμένου η Βάση να διατηρηθεί λειτουργική προσαρμόζοντας τις υπηρεσίες της στις ανάγκες των χρηστών της.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Βασική ιστοσελίδα:

http://nomothesia.ependyseis.gr

Βλ. επίσης:

http://www.ependyseis.gr

http://www.ggea.gr

http://www.mnec.gr

http://www.elke.gr

ΟΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

Μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2006, ο Έλληνας νομοθέτης ανταποκρίθηκε, έστω και με αρκετή καθυστέρηση, στην υποχρέωση ενσωμάτωσης ενός πλέγματος κοινοτικών Οδηγιών σχετικά με τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες καθώς και την προστασία της ιδιωτικής ζωής σε αυτόν τον τομέα. Στις 3 Φεβρουαρίου, λοιπόν, δημοσιεύτηκε ο νόμος 3431 για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (ΦΕΚ Α΄ 13) και στις 28 Ιουνίου ο νόμος 3471 για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών (ΦΕΚ Α΄ 133). Από τη θέση αυτή θα επιχειρήσουμε μια επιγραμματική παρουσίαση των πιο σημαντικών σημείων των δύο νομοθετημάτων.

Α. Ν. 3431/2006: «ΠΕΡΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ»

Ο ν. 3431/2006 ενσωματώνοντας μια δέσμη βασικών Οδηγιών για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (την 2002/19/ΕΚ για την πρόσβαση, την 2002/20/ΕΚ για την αδειοδότηση, την Οδηγία πλαίσιο 2002/21/ΕΚ, την 2002/22/ΕΚ για την καθολική υπηρεσία και την 2002/77/ΕΚ σχετικά με τον ανταγωνισμό) δεν εκφεύγει του κανόνα της σχεδόν αυτούσιας υιοθέτησης του κοινοτικού κειμένου. Ως εκ τούτου εκκινεί με μια μακροσκελή ορισμολογία, συγκεντρωτική των αντίστοιχων Οδηγιών, αποσαφηνίζοντας όρους που θα αναλυθούν στη συνέχεια, όπως «δημόσια» και «κρατικά δίκτυα ηλεκτρονικών επικοινωνιών», «γενική άδεια», «καθολική υπηρεσία», «πρόσβαση» κ.ά.. Μεταξύ άλλων, βέβαια, ρυθμίζει ζητήματα αρμοδιοτήτων και εσωτερικής λειτουργίας των σχετικών εθνικών αρχών, περιλαμβάνει τέλη και κυρώσεις για την περίπτωση παραβίασης των διατάξεών του και κλείνει με τις απαραίτητες μεταβατικές ρυθμίσεις για την ομαλή εφαρμογή του.

1. Πεδίο εφαρμογής

Το πεδίο εφαρμογής του νόμου περιορίζεται στα δίκτυα και της υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών εντός της Ελληνικής Επικράτειας. Εδώ εννοούνται τα δημόσια, ανοιχτά δίκτυα που χρησιμοποιούνται ευρέως για τη παροχή υπηρεσιών στο κοινό και όχι τα κρατικά, που εξυπηρετούν σε περιορισμένη κλίμακα κρατικούς οργανισμούς και υπηρεσίες, ή άλλα κλειστά δίκτυα όπως τα ραδιοερασιτεχνικά, πειραματικά κλπ.. Επίσης εξαιρούνται από τον επίμαχο νόμο εν γένει τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά δίκτυα, αναλογικά ή ψηφιακά, επίγεια ή δορυφορικά πλην ορισμένων εξειδικευμένων περιπτώσεων (άρθρο 1 §3 β΄).

2. Νομοθετική στόχευση

Οι κεντρικοί στόχοι του εν λόγω νομοθετήματος, σύμφωνα και με τις γενικές αρχές που αναφέρει, μπορούν να αποδοθούν μέσα από το ακόλουθο τρίπτυχο:

· εξασφάλιση της δυνατότητας πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες ηλεκτρονικών υπηρεσιών για όλους τους πολίτες,

· διαφύλαξη τήρησης βασικών αρχών που θα προάγουν τον υγιή ανταγωνισμό ανάμεσα στις επιχειρήσεις-παρόχους,

· προώθηση της διακρατικής συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς.

3. Αρχές - Αρμοδιότητες

Στην κεφαλή της διοικητικής ιεραρχίας στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών βρίσκεται το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών, που αναγνωρίζεται ως «Αρχή Τηλεπικοινωνιών» (σύμφωνα με τις προβλέψεις του Καταστατικού Χάρτη της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών, ITU), διατηρώντας μια γενική εποπτεία και προωθώντας ειδικότερα τις απαραίτητες νομοθετικές πράξεις μετά από εισήγηση της αρμόδιας Εθνικής Ρυθμιστικής Αρχής. Στο έργο αυτό ο Υπουργός μπορεί να συνεπικουρείται από διαρκή συμβουλευτική ενδεκαμελή επιτροπή, που συγκροτεί με απόφασή του (Επιτροπή Πολιτικής Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών).

Ως Εθνική Ρυθμιστική Αρχή αναγνωρίζεται η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (Ε.Ε.Τ.Τ.), η οποία αναλαμβάνει την ουσιαστική εποπτεία και ρύθμιση της αγοράς των ηλεκτρονικών επικοινωνιών (με την επιφύλαξη αποκλειστικών αρμοδιοτήτων του Υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών), σύμφωνα με τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας. Μέσα από έναν αναλυτικό κατάλογο, εντοπίζουμε ενδεικτικότερα τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

· Εποπτεία των παρόχων δικτύων και υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών και τήρηση σχετικού Μητρώου.

· Ρύθμιση θεμάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού και της προστασίας του καταναλωτή στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

· Επίλυση διαφορών, διενέργεια ακροάσεων και επιβολή κυρώσεων σχετικά με την τήρηση διατάξεων του ν. 3431/2006.

· Ρύθμιση θεμάτων ονομάτων χώρου στο διαδίκτυο με κατάληξη «.gr» και «.eu».

· Διαχείριση όλων των θεμάτων σχετικά με τις ραδιοσυχνοτήτες.

· Ρύθμιση θεμάτων ηλεκτρονικής υπογραφής.

· Έκδοση Κωδίκων Δεοντολογίας.

· Δράσεις συνεργασίας με άλλες Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές Κρατών-Μελών της Ε.Ε. ή τρίτων κρατών και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στην Ε.Ε.Τ.Τ. συνιστάται, επίσης, θεσμός μόνιμης διαιτησίας για την επίλυση διαφορών μεταξύ επιχειρήσεων ηλεκτρονικών επικοινωνιών ή μεταξύ αυτών και του Δημοσίου ή χρηστών και οι οποίες άπτονται της εφαρμογής της νομοθεσίας περί ηλεκτρονικών Επικοινωνιών ή των κανόνων του ανταγωνισμού στον τομέα αυτόν (βλ. αναλυτικότερα άρθρο 20 και με ειδικό ενδιαφέρον την §13 για τη σύνταξη καταλόγου διαιτητών κυρίως από μέλη των Δικηγορικών Συλλόγων). Η μεσολάβηση της Ε.Ε.Τ.Τ. προβλέπεται και σε περίπτωση διασυνοριακής διαφοράς, οπότε και καλείται να συνεργαστεί για το σκοπό αυτό με τις αντίστοιχες Ρυθμιστικές Αρχές άλλων Κρατών-Μελών. Εδώ πρέπει να τονιστεί πως η δυνατότητα αυτή προβλέπεται μόνο για διασυνοριακή διαφορά εντός των ορίων της Ε.Ε..

4. Γενική Άδεια

Με τον παρόντα νόμο ρυθμίζεται και το καθεστώς Γενικής Άδειας που εμπίπτει επίσης στον έλεγχο της Ε.Ε.Τ.Τ.. Υπό το καθεστώς αυτό οφείλουν να υπαχθούν επιχειρήσεις προκειμένου να παρέχουν δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η χορήγηση της Γενικής Άδειας γίνεται μετά από αίτηση του ενδιαφερόμενου φορέα και υπό τις προϋποθέσεις του Κανονισμού Γενικών Αδειών που εκδίδει η Ε.Ε.Τ.Τ., τηρώντας τις αρχές της αμεροληψίας, της αναλογικότητας και της διαφάνειας. Η υπαγωγή στο καθεστώς Γενικής Άδειας συνεπάγεται δικαιώματα και συγκεκριμένες ευκολίες για την επιχείρηση, όπως δικαιώματα διέλευσης και εγκατάστασης απαραίτητων υποδομών για τη λειτουργία των δικτύων.

5. Ανάλυση – Καθορισμός αγοράς

Ο νομοθέτης αφιερώνει ένα κεφάλαιο στη δυνατότητα ρύθμισης της αγοράς σε περίπτωση που νοθεύεται ο ανταγωνισμός λόγω ύπαρξης επιχειρήσεων με σημαντική ισχύ. Ειδικότερα, η Ε.Ε.Τ.Τ., σε συνεργασία με την Επιτροπή Ανταγωνισμού όπου απαιτείται, καθορίζει μετά από ανάλυση της αγοράς που διενεργεί, αν αυτή είναι επαρκώς ανταγωνιστική. Εν συνεχεία δύναται κατά περίπτωση να επιβάλει, διατηρήσει, τροποποιήσει ή άρει ειδικές κανονιστικές υποχρεώσεις σε επιχειρήσεις, ειδικά όταν εκτιμά ότι μία ή περισσότερες επιχειρήσεις κατέχουν δεσπόζουσα ή συλλογική δεσπόζουσα θέση σε μία συγκεκριμένη αγορά, οπότε και ενεργεί σύμφωνα με τους εθνικούς και κοινοτικούς κανόνες (άρθρα 35-40).

6. Παροχή πρόσβασης

Ιδιαίτερη σημασία, αναφορικά με τις εξελίξεις στα τηλεπικοινωνιακά δεδομένα της χώρας μας, έχουν οι διατάξεις σχετικά με την «πρόσβαση». Με το όρο αυτό εννοείται η διάθεση ευκολιών ή/και υπηρεσιών από μία επιχείρηση σε άλλη βάσει καθορισμένων όρων σε αποκλειστική ή μη βάση, για το σκοπό παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Ειδικά, οι προβλεπόμενες υποχρεώσεις του άρθρου 44 §3 για την «παροχή σε τρίτους πρόσβασης σε καθορισμένα στοιχεία ή/και ευκολίες του δικτύου, συμπεριλαμβανομένης της αδεσμοποίητης πρόσβασης στον τοπικό βρόχο», σε συνδυασμό με την υποχρέωση «μη ανάκλησης ήδη χορηγηθείσας πρόσβασης σε ευκολίες» θα μπορούσε να απελευθερώσει σε μεγάλο βαθμό την αγορά, αυξάνοντας δυναμικά τον ανταγωνισμό. Οι υποχρεώσεις αυτές, την επιβολή των οποίων εγγυάται υπό εύλογους όρους η Ε.Ε.Τ.Τ., εξασφαλίζουν ουσιαστικά σε νέες επιχειρήσεις την απρόσκοπτη χρήση του υπάρχοντος δικτύου και την ανάπτυξη ανταγωνιστικής κοστολόγησης των υπηρεσιών προς όφελος του καταναλωτή. Για τον ίδιο σκοπό, εξάλλου, η Ε.Ε.Τ.Τ. είναι επιφορτισμένη με τον έλεγχο των τιμών, με βασικό κριτήριο την διατήρηση της κοστοστρέφειας, προκειμένου να επιβαρύνεται όσο το δυνατόν λιγότερο ο τελικός χρήστης.

7. Καθολική Υπηρεσία

Ο ν. 3431/2006 καθορίζει και το περιεχόμενο της λεγόμενης Καθολικής Υπηρεσίας, η οποία ισοδυναμεί με το ελάχιστο σύνολο υπηρεσιών συγκεκριμένης ποιότητας, το οποίο πρέπει να είναι διαθέσιμο για κάθε χρήστη στην Ελληνική Επικράτεια, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική του θέση και, υπό το πρίσμα των ιδιαίτερων εθνικών συνθηκών, σε προσιτή τιμή. Η Καθολική Υπηρεσία, λοιπόν, συνίσταται συνοπτικά στην παροχή σύνδεσης που επιτρέπει στους τελικούς χρήστες να πραγματοποιούν και να δέχονται τοπικές, εθνικές και διεθνείς τηλεφωνικές κλήσεις, να κάνουν χρήση υπηρεσιών τηλεομοιοτυπίας και δεδομένων με ρυθμούς μεταφοράς δεδομένων που επιτρέπουν τη λειτουργική πρόσβαση στο διαδίκτυο και περιλαμβάνει υπηρεσία πληροφοριών τηλεφωνικού καταλόγου, κοινόχρηστα τηλέφωνα και ειδικές ρυθμίσεις για χρήστες με ειδικές ανάγκες (άρθρο 46). Οι επιχειρήσεις οι οποίες παρέχουν Καθολική Υπηρεσία, οι λεγόμενες «καθορισμένες επιχειρήσεις», ορίζονται με απόφαση της Ε.Ε.Τ.Τ.. Η Ε.Ε.Τ.Τ. μπορεί επίσης να επιβάλλει υποχρεώσεις με στόχο τη διασφάλιση της παροχής κοινόχρηστων τηλεφώνων και την ικανοποίηση εύλογων αναγκών των τελικών χρηστών, όσον αφορά τη γεωγραφική κάλυψη, τον αριθμό των τηλεφώνων, την ευκολία πρόσβασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες στα τηλέφωνα αυτά και την ποιότητα των υπηρεσιών (άρθρο 49).

8. Συμπληρωματικά

Ο νέος νόμος ενσωματώνει επιπλέον χρήσιμα επεξηγηματικά παραρτήματα που βοηθούν στην ορθότερη κατανόηση και ερμηνεία αρκετών σημείων του. Με τον τρόπο αυτό παρέχονται π.χ. κριτήρια για την κρίση της κοινής δεσπόζουσας θέσης, διευκρινίζονται όροι και τρόποι υπολογισμού κόστους και παρατίθενται ενδεικτικοί κατάλογοι πληροφοριών, ευκολιών ή υπηρεσιών που προβλέπονται σε σχετικά άρθρα. Ως συγκεκριμένο παράδειγμα που καταδεικνύει τη σπουδαιότητα αυτών των επεξηγήσεων, μπορεί να αναφερθεί το Παράρτημα ΙΙΙ, όπου περιγράφεται, μεταξύ των πρόσθετων ευκολιών για τους συνδρομητές εκ μέρους μιας «καθορισμένης επιχείρησης» (αναφορικά με το άρθρο 53 §1 β΄) η «δωρεάν» δυνατότητα επιλεκτικής φραγής εξερχομένων κλήσεων. Στο άρθρο 69, παράλληλα, αναγνωρίζεται ως «καθορισμένη επιχείρηση», που υπέχει όλες τις υποχρεώσεις βάσει του παρόντος νόμου, ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος (Ο.Τ.Ε.). Κλείνοντας λοιπόν, ας σημειωθεί πως 6 μήνες μετά τη δημοσίευση του ν. 3431/2006, ο Ο.Τ.Ε. διατηρεί πάγιο μηνιαίο τέλος ύψους 3,69 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α., για να παρέχει στους συνδρομητές του την παραπάνω δυνατότητα που εκ του νόμου όφειλαν να απολαμβάνουν δωρεάν.

Σημείωση: Στις 31.8.2006, ενώ γραφόταν το παρόν κείμενο, η Επιτροπή Ακροάσεων της Ε.Ε.Τ.Τ. εξέδωσε προσωρινή διάταξη με την οποία υποχρεώνει τον Ο.Τ.Ε. να παρέχει στο εξής την υπηρεσία φραγής εξερχομένων κλήσεων δωρεάν στους συνδρομητές του και να μην εξακολουθεί να την χρεώνει σε όσους συνδρομητές την παρέχει ήδη. Η απάντηση που λάβαμε από την γραμμή εξυπηρέτησης πελατών του Ο.Τ.Ε. μετά την κοινοποίηση της απόφασης είναι ότι το έχουν υπόψη τους αλλά δεν προτίθενται να αλλάξουν κάτι έως τις αρχές του 2007.

Β. Ν. 3471/2006: «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 2472/1997»

Με τον ν. 3471/2006 ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία η Οδηγία 2002/58/ΕΚ για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, η οποία βέβαια, τροποποιήθηκε ήδη πριν την ενσωμάτωσή της, με την Οδηγία 2006/24/ΕΚ για την διατήρηση δεδομένων ηλεκτρονικών επικοινωνιών, που είχε απασχολήσει τη στήλη κατά την ψήφισή της (βλ. ΕΕΕυρΔ 4:2005, σ. 905). Ο νέος νόμος υιοθετεί το κείμενο της αρχικής Οδηγίας χωρίς την πρόσφατη τροποποίηση, καταργεί τον προηγούμενο ν. 2774/1999 περί προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στον τηλεπικοινωνιακό τομέα και επιφέρει αλλαγές στον ν. 2472/1997 για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

1. Πεδίο εφαρμογής - Σκοπός

Οι διατάξεις του εν λόγω νόμου βρίσκουν εφαρμογή κατά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών, στο πλαίσιο της παροχής διαθέσιμων στο κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών σε δημόσια δίκτυα. Βασικός στόχος είναι η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων και κυρίως της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

2. Απόρρητο

Η προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών επεκτείνεται σε όλες τις υπηρεσίες που παρέχονται σε δημόσια δίκτυα ηλεκτρονικών επικοινωνιών και αφορά και τα δεδομένα κίνησης και θέσης. Ως δεδομένα κίνησης νοούνται αυτά που υποβάλλονται σε επεξεργασία προκειμένου να διαβιβαστεί μια επικοινωνία, π.χ. ταυτότητα της σύνδεσης, ώρα έναρξης – λήξης, χρονική διάρκεια κλπ. ενώ τα δεδομένα θέσης υποδεικνύουν τη γεωγραφική θέση του τερματικού εξοπλισμού του χρήστη. Η επεξεργασία των δεδομένων θέσης προβλέπεται κατ’ εξαίρεση από το νόμο (άρθρο 6 §4) σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης για τον εντοπισμό και μόνο του καλούντος, από τις διωκτικές αρχές ή τις υπηρεσίες πρώτων βοηθειών και πυρόσβεσης. Στο άρθρο 4 §5 περιέχεται επίσης ρητή απαγόρευση εγκατάστασης κατασκοπευτικού λογισμικού για την απόκτηση πρόσβασης σε πληροφορίες αποθηκευμένες στον τερματικό εξοπλισμό συνδρομητή ή χρήστη.

3. Μη ζητηθείσα επικοινωνία

Σε πιο ανεπτυγμένη μορφή εισάγει το επίμαχο νομοθέτημα και τη ρύθμιση για τη μη ζητηθείσα επικοινωνία, που παλαιότερα αφορούσε μόνο μη ζητηθείσες κλήσεις. Τώρα πλέον γίνεται αναφορά στην «πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας» και συμπληρωματικά, στο άρθρο 11 §4 υπάρχει για πρώτη φορά σαφής νομοθετική απαγόρευση των εμπορικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων με χαρακτηριστικά «spam», δηλαδή με αδιευκρίνιστη ταυτότητα αποστολέα και χωρίς παροχή δυνατότητας τερματισμού της επικοινωνίας. Εκτός αυτού, πρέπει να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη ρύθμιση ο εθνικός νομοθέτης παρεκκλίνει από το κείμενο της Οδηγίας, διατηρώντας την πρόσθετη προστασία του χρήστη που προέβλεπε και ο ν. 2774/1999. Πιο συγκεκριμένα, ενώ η Οδηγία απαιτεί μόνο την εκ των προτέρων συγκατάθεση («opt in») του λήπτη διαφημιστικής επικοινωνίας, ο ελληνικός νόμος παρέχει επιπλέον τη δυνατότητα της εκ των προτέρων γενικής άρνησης λήψης τέτοιου είδους μηνυμάτων με σχετική αίτηση του συνδρομητή. Τέλος, μία ακόμα εξέλιξη σε σχέση με τον προηγούμενο νόμο είναι η επέκταση της ισχύος των παραπάνω ρυθμίσεων και σε συνδρομητές που είναι νομικά πρόσωπα.

4. Αρμόδιες Αρχές - Κυρώσεις

Ο ν. 3471/2006 αναφέρει ως Αρχές επιφορτισμένες με τον έλεγχο τήρησης των διατάξεών του, την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και την Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών. Σε περίπτωση διαπίστωσης παραβάσεων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους, οι ανωτέρω Αρχές επιβάλλουν αντίστοιχα τις προβλεπόμενες εκ των άρθρων 21 ν. 2472/1997 και 11 ν. 3115/2003 διοικητικές κυρώσεις. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι παραβίαση διατάξεων του ν. 3471/2006 δύναται να στηρίξει αξιώσεις αποζημίωσης περιουσιακής βλάβης και χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης που εκδικάζονται από τα αρμόδια δικαστήρια. Παράλληλα προβλέπονται για τους παραβάτες του εν λόγω νόμου ποινές φυλάκισης και κάθειρξης καθώς και υψηλές χρηματικές ποινές που μπορούν να φτάσουν τις 350.000 ευρώ.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

http://www.eett.gr

http://www.dpa.gr

http://www.adae.gr

IGF: ΦΟΡΟΥΜ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΎΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Σε συνέχεια της Παγκόσμιας Συνόδου για την Κοινωνία της Πληροφορίας (WSIS) που πραγματοποιήθηκε στην Τύνιδα τον Νοέμβριο του 2005, η χώρα μας θα φιλοξενήσει το πρώτο Διεθνές Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου (Internet Governance Forum, IGF), που θα διεξαχθεί από 30 Οκτωβρίου έως 2 Νοεμβρίου στην Αθήνα. Όπως έχει ήδη παρουσιαστεί μέσα από τη στήλη (βλ. ΕΕΕυρΔ 4:2005), η Παγκόσμια Σύνοδος της Τύνιδας αναλώθηκε στη διαμάχη μεταξύ Η.Π.Α. και υπολοίπων Κρατών όσον αφορά τον έλεγχο του συστήματος ονοματοδοσίας (Domain Name System, DNS) στον Παγκόσμιο Ιστό, αφήνοντας τελικά αλώβητο τον αμερικανικό Οργανισμό ICANN, που διατήρησε τη διαχείριση του DNS. Η απόφαση για τη καθιέρωση ενός διαρκούς Φόρουμ για τα θέματα του διαδικτύου αποτέλεσε το συμβιβασμό των Η.Π.Α., για να εξασφαλίσει τη συμφωνία της Ε.Ε. και των άλλων κρατών. Ωστόσο, η στάση που τηρεί κάθε πλευρά διαφέρει. Την ίδια στιγμή που Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με ανακοινώσεις της, αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στη λειτουργία του IGF, οι Η.Π.Α. υποβαθμίζουν το ρόλο του σε ένα φόρουμ απλού διαλόγου.

Η αλήθεια είναι πως η λειτουργία του IGF και τα πορίσματά του δεν θα έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Παρ’ όλα αυτά δεν παύει να αποτελεί μια συνάντηση διεθνούς επιπέδου, που θα δίνει σε συχνή βάση τη δυνατότητα να συζητούνται καίρια προβλήματα της διαδικτυακής πραγματικότητας, να ακούγονται νέες απόψεις και να προτείνονται λύσεις που αναμφισβήτητα θα προκαλέσουν το ευρύτερο ενδιαφέρον της κοινωνίας και των κυβερνητικών μηχανισμών. Η διαμόρφωση αυτού του κλίματος μπορεί να προλειάνει το έδαφος και να οδηγήσει μελλοντικά σε μια ομαλή μεταβίβαση της εποπτείας του διαδικτύου σε έναν πιο ανεξάρτητο και οικουμενικό φορέα.

Αν και το πρόγραμμα του Φόρουμ δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη, αναμένεται να συζητηθούν θεματικές όπως η αντιμετώπιση του spamming, της κλοπής ταυτότητας, του κυβερνοεγκλήματος, κλπ.. Επιπλέον, δεν αποκλείεται να τεθεί εκ νέου ad hoc το ζήτημα της αρμοδιότητας του ICANN και να αμφισβητηθεί βάσει ερμηνευτικών προσεγγίσεων των κειμένων που υιοθετήθηκαν από τη Σύνοδο της Τύνιδας και μεταξύ άλλων αναφέρουν πως «όλες οι κυβερνήσεις πρέπει να έχουν ισότιμο ρόλο και ευθύνη στη διαχείριση του Διαδικτύου». Σε κάθε περίπτωση, η στήλη θα συμπεριλάβει τα σημαντικότερα πορίσματα αυτού του πρώτου Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου, που αποτελεί, παράλληλα, νέο ερέθισμα για την φιλοξενούσα χώρα μας να αναπτύξει την ψηφιακή της ετοιμότητα.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Επίσημη ιστοσελίδα:

http://www.igfgreece2006.gr

Ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/06/542&format=
HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2006/com2006_0181en01.pdf

Βλ. επίσης:

http://www.intgovforum.org/

http://www.egov-goodpractice.org/news_details.php?PHPSESSID= 9820ab6cf181652604d8e09640294399&newsid=141

BLOGS Ή ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ: Η ΝΕΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Συμπληρώθηκαν κιόλας 25 χρόνια από τη γέννηση του Ίντερνετ, από τότε δηλαδή που ο προγραμματιστής Βίντον Σερφ δημιούργησε ένα ειδικό πρωτόκολλο επικοινωνίας (Internet Protocol, IP), επιτρέποντας την δικτύωση των επιμέρους δικτύων (Interconnected Networks, InterNet). Έκτοτε το διαδίκτυο δεν έπαψε να εξελίσσεται και να προσφέρει διαρκώς καινούριες δυνατότητες στους χρήστες του. Μετά τις ανταλλαγές ηλεκτρονικών μηνυμάτων, τις συζητήσεις σε πραγματικό χρόνο, την ηλεκτρονική τραπεζική, το ηλεκτρονικό εμπόριο, τις αχανείς βάσεις δεδομένων, την απευθείας ανταλλαγή κάθε είδους αρχείων και την ιντερνετική τηλεφωνία, η πιο επίκαιρη και ταχύτερα εξελισσόμενη υπηρεσία του διαδικτύου είναι τα λεγόμενα «blogs», που στα ελληνικά αποδίδονται με το νεολογισμό «ιστολόγια».

Περί τίνος πρόκειται ?

Το blog προέρχεται από τη σύντμηση των λέξεων «web log» και χαρακτηρίζει μια ιστοσελίδα, η οποία στη δομή της θυμίζει ημερολόγιο: συμπληρώνεται και ενημερώνεται συχνά, τηρείται από ένα άτομο, καταγράφει συναισθήματα, προσωπικές απόψεις και υποκειμενικές κρίσεις για ζητήματα της καθημερινότητας. Αυτό το «ηλεκτρονικό ημερολόγιο» όμως δεν είναι αυστηρά προσωπικό, δημοσιοποιείται μέσω του διαδικτύου και δίνει τη δυνατότητα σε κάθε χρήστη όχι μόνο να το διαβάσει αλλά και να το συμπληρώσει αποστέλλοντας τα σχόλιά του.

Βασικό λεξιλόγιο

Τα blogs μεταφράστηκαν αρχικά στα ελληνικά ως «ηλεκτρονικά ημερολόγια» και «σελίδες αυτοπαρουσίασης». Σήμερα πλέον φαίνεται να επικρατεί ως πιστότερος ο όρος «ιστολόγια», αν και η δικτυακή αργκό, που σταδιακά θα ακούγεται όλο και πιο οικεία, διατηρεί μάλλον αυτούσια τη σχετική αγγλική ορολογία, προσαρμόζοντάς την όπου χρειάζεται. Έτσι συναντούμε το ουσιαστικό μπλογκ (blog) και το ρήμα μπλογκάρω (to blog) ενώ αυτός που γράφει ή συμπληρώνει ένα blog, κάνει δηλαδή μπλόγκινγ (blogging), ονομάζεται μπλόγκερ (blogger) ή μπλογκίστας. Τέλος, η διαρκώς αναπτυσσόμενη κοινότητα των blogs ονομάζεται μπλογκόσφαιρα (blogosphere).

Σύντομο ιστορικό

Τα blogs δεν στηρίζονται στην ανάπτυξη κάποιας νέας εφαρμογής, ούτε αποτελούν πρόσφατη ιδέα εντός του κυβερνοχώρου. Αρχικά, τα ονομαζόμενα weblogs τηρούνταν από ανθρώπους με ειδικές γνώσεις στη διαμόρφωση ιστοσελίδων, οι οποίοι κατέγραφαν με την προσωπική τους οπτική την ανάπτυξη του Παγκόσμιου Ιστού. Θεωρείται μάλιστα ότι το πρώτο weblog ήταν η ιστοσελίδα του δημιουργού του Παγκόσμιου Ιστού, Τιμ Μπέρνερς-Λι, όπου κατέγραφε το 1992 τις νέες ιστοσελίδες. Η εξέλιξη των δικτυακών δυνατοτήτων και η εύκολη πλέον διαχείριση των προσωπικών ιστοσελίδων από τους χρήστες, οδήγησε αναμενόμενα και στην εκρηκτική αύξηση των blogs. Ενδεικτικά, το 1999 υπήρχαν συνολικά περίπου 100 blogs, στα μέσα του 2005 10 εκατομμύρια και μέχρι τον Απρίλιο του 2006 ο αριθμός τους ξεπέρασε τα 35 εκατομμύρια.

Λειτουργική δομή των blogs

Η δημιουργία και διατήρηση ενός blog αποτελεί πλέον, από τεχνικής πλευράς, ιδιαίτερα απλή διαδικασία καθώς πολλές ιστοσελίδες προσφέρουν έτοιμες φόρμες για τη δημιουργία ενός προσωπικού ιστολογίου σε ελάχιστα «βήματα». Αυτό που απαιτείται είναι διάθεση για γράψιμο και καθώς φαίνεται από τις στατιστικές μετρήσεις ούτε αυτό λείπει. Η δομή ενός blog περιλαμβάνει συνήθως σε αντίστροφη χρονολογική σειρά τις καταχωρήσεις του γράφοντος blogger και συνοδευτικά σχόλια (comments) των αναγνωστών-χρηστών. Ένα blog μπορεί να είναι εμπλουτισμένο με συνδέσμους (links), που παραπέμπουν σε άλλα blogs ή ιστοσελίδες ειδικού ενδιαφέροντος, οπότε και χαρακτηρίζεται linklog ή να περιλαμβάνει αρχεία βίντεο (vlog) και φωτογραφίες (photolog).

Περιεχόμενο των blogs

Οι θεματικές και κατ’ επέκταση το είδος των blogs δεν γνωρίζουν περιορισμούς. Εκτός από εκείνα που έχουν αρκετά ιδιωτικό χαρακτήρα υπό μορφή προσωπικού ημερολογίου, τα ιστολόγια μπορεί να σχολιάζουν την επικαιρότητα ή να την παρουσιάζουν πρωτογενώς, να είναι αφιερωμένα σε συγκεκριμένες θεματικές όπως η πολιτική, τα αθλητικά, τα ταξίδια κλπ.. Αρκετά διαδεδομένη είναι επίσης μία νέα συγγραφική φόρμα που αποτελεί ουσιαστικά online δημοσίευση διηγημάτων ή μυθιστορημάτων σε συνέχειες. Τα βιβλία αυτά, που πολλές φορές βρίσκουν το δρόμο της κανονικής έκδοσης, ονομάζονται blooks (εκ του blogs και books) και μάλιστα πρόσφατα καθιερώθηκε και το αντίστοιχο βραβείο που έγινε γνωστό ως Blooker Prize. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί το εταιρικό blogging, που προωθείται από μεγάλες επιχειρήσεις μεταξύ συνεργατών και διευθυντικών στελεχών αναγνωρίζοντας τα οφέλη μιας δυναμικής επικοινωνίας σε εργασιακό επίπεδο. Ο οικονομικός χαρακτήρας ενός blog, όμως, μπορεί να εκφράζεται και με πιο ύποπτο τρόπο, όπως στα λεγόμενα splogs (spam – blogs) που επιδιώκουν να παραπλανήσουν τους αναγνώστες-χρήστες και να τους οδηγήσουν σε συγκεκριμένους διαφημιστικούς ιστοχώρους με τελικό σκοπό το κέρδος.

Ο ρόλος των bloggers και η «δημοσιογραφία του πολίτη»

Τα blogs έχουν ενταχθεί στην καθημερινότητα εκατομμυρίων χρηστών ικανοποιώντας την ανάγκη δημιουργικής έκφρασης, ψυχαγωγίας αλλά και εκτόνωσης. Για άλλους πάλι είναι ένας καλός τρόπος να επικοινωνούν με φίλους και συγγενείς, να μοιράζονται τα νέα τους και να στέλνουν φωτογραφίες. Για πολλούς, όμως, τα blogs προσφέρουν και ένα μέσο εναλλακτικής πληροφόρησης και αντίστασης στα κυρίαρχα ΜΜΕ. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη στις Η.Π.Α., 34% των ερωτηθέντων θεωρεί το blogging μία μορφή «δημοσιογραφίας του πολίτη». Η λογική πίσω από την ιδέα μιας τέτοιου τύπου δημοσιογραφίας βασίζεται καταρχήν στο γεγονός ότι η συλλογική γνώση που προσφέρεται από περισσότερους αναγνώστες υπερτερεί της κάλυψης ενός πολύπτυχου θέματος από έναν μόνο δημοσιογράφο. Το ρεπορτάζ σ’ αυτήν την περίπτωση παράγεται μέσα από το διάλογο μεταξύ ενημερωμένων χρηστών. Εκτός αυτού, υπάρχουν και περιπτώσεις, όπου μοναχικοί bloggers αναλαμβάνουν να μεταδώσουν μόνοι τους την πληροφορία από τη δική τους σκοπιά και με το δικό τους προσωπικό ύφος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός Ιρακινού με το ψευδώνυμο «Salam Pax», που προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση, δίνοντας στους αναγνώστες, μέσα από το ιστολόγιό του, μια μοναδική εικόνα της ζωής στη βομβαρδισμένη Βαγδάτη.

Τη συμβολή του blogging στην ενημέρωση αναγνωρίζει και η οργάνωση «Δημοσιογράφοι χωρίς σύνορα», αναφέροντας στην ιστοσελίδα της πως «οι blogger είναι συχνά οι μόνοι πραγματικοί δημοσιογράφοι σε χώρες όπου τα συμβατικά ΜΜΕ λογοκρίνονται ή δέχονται πιέσεις». Στο ίδιο πνεύμα η οργάνωση εξέδωσε και το λεγόμενο «Εγχειρίδιο των blogger και των κυβερνοαντιφρονούντων», προσφέροντας οδηγίες για τη δημιουργία των blogs και παρέχοντας συμβουλές για την αποφυγή πιθανών διώξεων και πρακτικών λογοκρισίας. Παράλληλα και η Yahoo! ενέκρινε έμμεσα το δημοσιογραφικό ρόλο των bloggers, συμπεριλαμβάνοντάς τους ως ενημερωτικές πηγές στο ειδησεογραφική της στήλη. Επιπλέον, ενδεικτικό παράδειγμα της δυναμικής εξέλιξης των blogs αποτελεί η διαπίστευση των bloggers ως δημοσιογράφων στα Συνέδρια των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων, το 2004. Σταδιακά λοιπόν, μέσα στην τελευταία διετία, τα όρια ανάμεσα σε blogging και δημοσιογραφία έγιναν δυσδιάκριτα και πολλές εφημερίδες επιδίωξαν με διάφορους τρόπους να συνδυάσουν την ηλεκτρονική με την έντυπη δημοσιογραφία. Μια τελευταία εξέλιξη σε αυτό το πεδίο σηματοδοτεί η λειτουργία ενός νέου φορέα στις Η.Π.Α. με την ονομασία BlogBurst, που θα διαχειρίζεται τα δικαιώματα χρήσης των συνεργαζόμενων blogs, επιτρέποντας τη νόμιμη αναδημοσίευσή τους σε έντυπες εκδόσεις.

Νομικές πτυχές του blogging

Η ταχύτατη διόγκωση της «μπλογκόσφαιρας» και η ποικιλία που παρουσιάζει τόσο σε μορφή όσο και σε περιεχόμενο, ανέδειξαν πολλά προβλήματα που χρήζουν νομικής αντιμετώπισης, τα οποία δεν είναι μεν πρωτόγνωρα, ακόμη και σε ψηφιακό περιβάλλον, αλλά πρέπει να ιδωθούν υπό το πρίσμα και τις ιδιαιτερότητες των blogs. Σε γενικές γραμμές τα νομικά ζητήματα συστηματοποιούνται ως εξής:

- περιπτώσεις εγκλημάτων εξωτερίκευσης,

- προστασία ελευθερίας της έκφρασης,

- διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων,

- απατηλά ή κακόβουλα blogs (splogs).

Όσον αφορά τα εγκλήματα εξωτερίκευσης, η φύση των blogs είναι τέτοια που διευκολύνει την τέλεσή τους, αφού στις σελίδες τους φιλοξενούν προσωπικές κρίσεις και απόψεις. Ανάλογα με την περίπτωση λοιπόν, ο blogger, υπερβαίνοντας το μέτρο, θα μπορούσε να κατηγορηθεί βάσει των δημοσιευμάτων του, για ένα απλό έγκλημα κατά της τιμής, π.χ. δυσφήμιση ή ακόμη και για κατασκοπεία. Αν η τελευταία περίπτωση φαίνεται υπερβολική, αξίζει να υπενθυμίσουμε πως ήδη 2 Κινέζοι δημοσιογράφοι έχουν καταδικαστεί σε πολυετή κάθειρξη με την κατηγορία της κατασκοπείας και της παραβίασης μυστικών της πολιτείας επειδή τόλμησαν να εκφράσουν αντικαθεστωτικές απόψεις μέσω Διαδικτύου. Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται και η ανάγκη εξασφάλισης της ελεύθερης έκφρασης από αυταρχικά καθεστώτα. Το χαρακτηριστικό παράδειγμα της Κίνας έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στους χρήστες αλλά χωρίς αποτέλεσμα αφού οι επίσημοι φορείς μένουν αδιάφοροι. Αντίστοιχες περιπτώσεις συναντούμε επιπλέον και στον επαγγελματικό χώρο, όπως το παράδειγμα αεροσυνοδού που απολύθηκε επειδή δημοσίευσε προκλητικές φωτογραφίες της στο blog της ή υπαλλήλων που έχασαν τη δουλειά τους μετά από σχόλια για τους προϊσταμένους τους, που έγραψαν στα προσωπικά τους ιστολόγια.

Το ζήτημα της διαχείρισης των δικαιωμάτων χρήσης του περιεχομένου των blogs παρουσιάζει, επίσης, προφανές ενδιαφέρον από νομικής πλευράς καθώς απαιτείται να κλειδώσει νομικά και κατ’ επέκταση να κοστολογηθεί, δημοσιευμένο περιεχόμενο που πρέπει συγχρόνως να παραμείνει -βάσει της λειτουργικής φιλοσοφίας των blogs- ελεύθερα προσβάσιμο. Μια δογματικά συνεπής λύση επ’ αυτού αποτελεί πρόκληση για τον νομικό της θεωρίας αλλά και της πράξης.

Όσον αφορά δε, τα απατηλά blogs, εντάσσονται στην ευρύτερη προβληματική για το έλλειμμα διαδικτυακής ασφάλειας και επαναφέρουν το αμφιλεγόμενο ζήτημα της ανωνυμίας στο διαδίκτυο. Την ίδια στιγμή που η ανωνυμία ναρκοθετεί κάθε προσπάθεια ουσιαστικής αντιμετώπισης των διαδικτυακών απειλών, ορισμένες πλευρές (βλ. Electronic Frontier Foundation) υποστηρίζουν πως αποτελεί το μόνο όπλο του χρήστη για την εξασφάλιση του δικαιώματός του στην ελευθερία έκφρασης. Σχετική είναι και η προβληματική που αφορά την ευθύνη του παροχέα υπηρεσιών Ίντερνετ και την νομική υποχρέωση ή μη αποκάλυψης της ταυτότητας του χρήστη στην κάθε περίπτωση. Εδώ πρέπει να αναφερθεί ξανά το παράδειγμα της Κίνας, όπου οι μεγάλοι παροχείς υπηρεσιών Ίντερνετ διευκολύνουν καθημερινά την καταπάτηση της ελευθερίας έκφρασης εκατομμυρίων Κινέζων δικτυοπολιτών, προσφέροντας αφειδώς υπηρεσίες πληροφόρησης και λογοκρισίας στις κρατικές Αρχές.

Τέλος, σε σχέση με όλα τα παραπάνω ζητήματα, η ένταξη ή μη των bloggers στους κόλπους της δημοσιογραφίας, έχει ιδιαίτερη σημασία για τη νομική τους αντιμετώπιση, τόσο για τον χαρακτηρισμό και τη μεταχείριση τυχόν αξιόποινων πράξεων όσο και για την υπαγωγή τους στην συνταγματική προστασία της ελευθερίας του τύπου.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Το πρώτο blog:

http://www.w3.org/History/19921103-hypertext/hypertext/WWW/News/9201.html

Δημιουργία των blogs:

http://www.blogger.com

http://www.globeofblogs.com/

Στατιστικές Μετρήσεις:

http://www.technorati.com/

Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα:

http://www.rsf.org/

Φορέας BlogΒurst:

http://www.blogburst.com/

Electronic Frontier Foundation:

http://www.eff.org/

Βραβεία των blogs:

http://2006.bloggies.com/

ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το Διαδίκτυο, δομημένο χωρίς ιεραρχία και κεντρικό σύστημα ελέγχου αποτελεί, σήμερα, -όπως συχνά έχει υποστηριχτεί, εμμέσως ή σαφώς, μέσα από τη στήλη- το τελευταίο ίσως καταφύγιο απόλυτης ελευθερίας, μοναδικό εκπρόσωπο της παγκοσμιοποίησης με αποδεσμευτική και πολυσυλλεκτική διάθεση χωρίς μηχανισμούς χειραγώγησης και ομογενοποίησης. Ωστόσο φαίνεται πως τα χαρακτηριστικά αυτά τίθενται υπό αμφισβήτηση, καθώς ο κορμός του Διαδικτύου μπορεί να στηρίζεται σε μια άναρχη αρχιτεκτονική, αλλά ο μέσος χρήστης συνεχίζει να εξαρτά την πρόσβασή του στο Δίκτυο από ιδιωτικούς φορείς που του παρέχουν το διαδικτυακό αγαθό με βασικό, αν όχι μοναδικό, γνώμονα το κέρδος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να γίνει καλύτερα αντιληπτή η ετεροκατευθυνόμενη στάση των μεγάλων εταιριών διαδικτυακών υπηρεσιών, που με κάθε κερδοσκοπική κίνηση μπορούν να αλλάξουν την ισορροπία του κυβερνοκόσμου.

Μια τέτοια περίπτωση απασχολεί τους τελευταίους μήνες την διαδικτυακή κοινότητα αλλά και την κοινή γνώμη σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς οι μεγαλύτερες εταιρίες του Διαδικτύου όπως η Microsoft, η Yahoo! και η Google φαίνεται να υποτάσσονται στα οικονομικά συμφέροντα που τους επιφυλάσσει η τεράστια ψηφιακή αγορά της οικονομικά και τεχνολογικά αναπτυσσόμενης Κίνας. Ως αντάλλαγμα παρέχουν απλά το πνεύμα συνεργασίας και λογοκρισίας που απαιτεί η κυβερνητική γραμμή του Πεκίνου. Η Κίνα, η μεγαλύτερη ασιατική χώρα σε έκταση και πληθυσμό, αν και γοργά αναπτυσσόμενη, παραμένει πολιτικά και κοινωνικά συντηρητική απαγορεύοντας κάθε αναφορά σε λέξεις ή θεματικές όπως για παράδειγμα η «δημοκρατία». Μετρώντας πάνω από 110 εκατομμύρια χρήστες του Διαδικτύου, ο κίνδυνος νόθευσης της κουλτούρας υποταγής στην κυβερνητική πολιτική επιβολής και ελέγχου είναι προφανής. Κατά συνέπεια, η «ενδεδειγμένη» λύση είναι το φιλτράρισμα στη ροή των πληροφοριών, το οποίο αναλαμβάνουν με διάφορους τρόπους οι «αρμόδιες» εταιρίες, εξασφαλίζοντας την παρουσία τους στην προσοδοφόρα κινέζικη αγορά.

Έτσι λοιπόν, ενδεικτικά:

- η Microsoft απαγορεύει στους χρήστες που χρησιμοποιούν το λογισμικό της για την τήρηση διαδικτυακών ημερολογίων (blogs) να αναφέρουν λέξεις όπως «ελευθερία», «δημοκρατία», «ανθρώπινα δικαιώματα» κλπ.,

- η μηχανή αναζήτησης Google εμποδίζει την πρόσβαση σε ιστοσελίδες με αντίστοιχα «ευαίσθητα» θέματα, έχοντας αναπτύξει και θέσει σε λειτουργία, ειδικά για την Κίνα, το αυτολογοκρινόμενο «www.google.cn» (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διαφοροποίηση του αποτελέσματος αναζήτησης εικόνων βάσει του όρου «Τιενανμέν», όπου σε ευρωπαϊκό Google οδηγεί στις φοιτητικές διαδηλώσεις του 1989 ενώ στο κινέζικο Google σε τουριστικά αξιοθέατα),

- η Yahoo! πέρα από τη συμμόρφωσή της με τις τακτικές λογοκρισίας, έχει παράσχει αφειδώς ηλεκτρονικά στοιχεία στις κινεζικές Αρχές για τη σύλληψη απλά διαφωνούντων με το καθεστώς, όπως ο δημοσιογράφος Σι Τάο, που εκτίει ποινή δεκαετούς κάθειρξης με την κατηγορία παραβίασης μυστικών της πολιτείας και κατασκοπείας.

Ο μεγαλύτερος θόρυβος βέβαια έχει δημιουργηθεί σχετικά με την τακτική της Google, η οποία εμφανίστηκε στο διαδικτυακό κόσμο ως σύγχρονος ήρωας, υπερασπίζοντας, μέσω των εκπροσώπων της, την «απόλυτη ελευθερία στο Διαδίκτυο». Η αυτολογοκρισία των υπηρεσιών της λίγα χρόνια μετά αποτελεί σκανδαλώδη αντίφαση και ισχυρό πλήγμα στη δημοφιλία της. Εκτός από τον ηθικοκοινωνικό αντίκτυπο όμως, τόσο η Google όσο και οι υπόλοιπες αμερικάνικες εταιρίες αντιμετωπίζουν κατηγορίες ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του αμερικανικού Κογκρέσου, για τη συνεργασία τους με τις κινέζικες αρχές. Σε κάθε περίπτωση, ειδικά η Google, έχει χάσει απέναντι στους χρήστες, το πλεονέκτημα της «αγνότητας» και των «αγαθών» σκοπών, γεγονός που θα επηρεάσει, ιδιαίτερα, όχι μόνο το μέλλον της εταιρίας αλλά και της διαδικτυακής κοινότητας, που τα τελευταία χρόνια φαινόταν να έχει βρει στη Google τον φιλολαϊκό αντίποδα της αυτοκρατορίας Microsoft.

Κλείνοντας, ας μη λησμονούμε πως το Διαδίκτυο δεν είναι μόνο ο Παγκόσμιος Ιστός (WWW), ούτε εκπροσωπείται μόνο από τις μεγάλες εταιρίες. Η δυναμική αυτού του πρωτοποριακού μέσου δεν έγκειται αποκλειστικά στην αποκεντρωμένη δομή του αλλά και στους χρήστες του. Κάθε προσπάθεια ολοκληρωτικού κρατικού παρεμβατισμού οδηγεί απλά στη δραστηριοποίηση της ιντερνετικής κοινότητας μέσα από εναλλακτικές διαδικτυακές λεωφόρους, που φαίνεται ακόμη απίθανο να ελεγχθούν στο σύνολό τους.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

http://www.nytimes.com/2006/04/23/magazine/23google.html?ex=
1303444800&en=972002761056363f&ei=5090

http://www.theregister.co.uk/2006/04/01/china_buys_google/

http://www.timesonline.co.uk/article/0,,25689-2009450,00.html

http://www.guardian.co.uk/usa/story/0,,1710615,00.html

http://news.ft.com/cms/s/3855568e-9ddc-11da-b1c6-0000779e2340,dwp_uuid= d4f2ab60-c98e-11d7-81c6-0820abe49a01.html

http://news.com.com/Congress+looks+askance+at+firms+that+bow+to+China/
2100-1028_3-6026733.html

http://web.amnesty.org/pages/internet-index-eng

http://cyber.law.harvard.edu/filtering/china/google-replacements/

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΩΝ ΙΑΤΡΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ. ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗ ?

Στα τέλη του 2005 ψηφίστηκε στη Βουλή ο νόμος 3418/2005, ο οποίος έθεσε σε ισχύ το νέο Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, καταργώντας τον παλαιότερο του 1955 (Βασιλικό Διάταγμα 25.5./6.7.1955). Ο νέος Κώδικας, αποτελεί σαφέστατα ένα νομοθετικό κείμενο νέας κοπής, που ανταποκρίνεται σε μεγάλο βαθμό στις απαιτήσεις της σύγχρονης ιατρικής, ενσωματώνοντας ιδιαίτερης βαρύτητας διατάξεις σχετικά με τη συναίνεση του ασθενή, το ιατρικό απόρρητο, τις μεταμοσχεύσεις, την προστασία της γενετικής ταυτότητας κ.λ.π.. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και ειδικό κεφάλαιο που αφορά στις «Σχέσεις Ιατρού και Κοινωνίας», όπου περιγράφεται ουσιαστικά ο κοινωνικός χαρακτήρας του ιατρικού λειτουργήματος. Στο πλαίσιο αυτού του κεφαλαίου και ειδικότερα στο άρθρο 18 ρυθμίζεται και η παρουσία των ιατρών στο διαδίκτυο. Η διάταξη αυτή, όμως, αν και φαινομενικά μοντέρνα παραμένει αδύναμη στο περιεχόμενο, εξαντλούμενη στον περιορισμό της διαφημιστικής προβολής και στην αποφυγή παραπληροφόρησης.

Πιο συγκεκριμένα, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 18 παρέχεται ρητά η δυνατότητα στους ιατρούς να διατηρούν ιστοσελίδα, λύνοντας καταρχήν το ζήτημα της πιθανής ταύτισης της με απαγορευμένη ιατρική διαφήμιση. Εν συνεχεία όμως ακολουθεί μια αόριστη παραπομπή στο άρθρο 17 παρ. 3 του εν λόγω νόμου, το οποίο εισάγει απαγορεύσεις ως προς την ανάρτηση επαγγελματικών πινακίδων και ορίζει περιοριστικά το περιεχόμενό τους (όνομα, επώνυμο, αριθμό μητρώου, τίτλοι σπουδών, ειδικότητα, ημέρες και ώρες επισκέψεων). Η ασαφής αυτή διατύπωση ακολουθείται από γενικές προβλέψεις αναφορικά με την επαγγελματική ευπρέπεια και την αντικειμενικότητα των παρεχόμενων πληροφοριών. Στην τρίτη παράγραφο δε, γίνεται ειδική μνεία στην επιτρεπόμενη δυνατότητα αναφοράς της συνεργασίας του ιατρού με ασφαλιστικούς φορείς και ταμεία ασθενείας. Εξ αντιδιαστολής, λοιπόν, θα μπορούσε να συναχθεί το συμπέρασμα ότι μια ιατρική ιστοσελίδα πρέπει να αναπτύσσεται αποκλειστικά μέσα στο περιοριστικό πλαίσιο της επίμαχης διάταξης. Εν ολίγοις, δηλαδή, μια εκ πρώτης όψεως πρωτοποριακή ρύθμιση, καταλήγει να περιορίζει υπέρμετρα τις δυνατότητες ψηφιακής πληροφόρησης και διαδικτυακής επικοινωνίας μεταξύ ιατρού και ασθενών.

Αν η ανωτέρω προσέγγιση κρίνεται υπερβολική στο μέτρο που αποδομεί μια εν γένει ικανοποιητική πρωτοβουλία του νομοθέτη, αξίζει να αναφερθεί, προς υπεράσπισή της, πως -όχι πολύ μακριά από την Ελλάδα- στις μεσογειακές Ιταλία και Ισπανία καθώς και στη Δανία ή τη Γερμανία, οι πρακτικές τηλεϊατρικής εντάσσονται ολοένα και περισσότερο στο σύστημα υγείας. Πρόσφατη μελέτη του ελληνικού Παρατηρητηρίου της Κοινωνίας της Πληροφορίας ξεχωρίζει τις καλύτερες εφαρμογές τηλεϊατρικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παρουσιάζοντας, ενδεικτικά, το γερμανικό σύστημα «bIT4health», το «MedCom» της Δανίας και τα «VEPSY» και «Boario Home Care Project» στην Ιταλία. Τα συστήματα αυτά προάγουν μεθόδους που σε πρώτη φάση διευκολύνουν την ταχύτερη εξυπηρέτηση των ασθενών με χρήση ηλεκτρονικών καρτών υγείας και ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Ήδη όμως εφαρμόζονται και πρακτικές τηλεδιάγνωσης που βασίζονται στην πλήρη εκμετάλλευση των ψηφιακών παροχών και επιτρέπουν την άμεση και εύκολη επικοινωνία ιατρού-ασθενούς μέχρι και την τηλενοσηλεία. Χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια στο πλαίσιο του συστήματος «VEPSY», όπου επιχειρείται η εξέλιξη της θεραπευτικής διαδικασίας στον τομέα της κλινικής ψυχολογίας με τη χρήση ενός εικονικού περιβάλλοντος θεραπείας.

Σε κάθε περίπτωση, η απουσία οποιασδήποτε πρόβλεψης ή αναφοράς περί τηλεϊατρικής αποτελεί σημαντική παράλειψη για ένα σύγχρονο Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας. Αντίστοιχα και η ρύθμιση του άρθρου 18 φαίνεται να ανακόπτει παρά να προωθεί τις προηγμένες δυνατότητες επικοινωνίας που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν με τη συνδρομή της ψηφιακής τεχνολογίας, αναμορφώνοντας ουσιαστικά το τοπίο στις σχέσεις ιατρού και ασθενή. Εντούτοις, διατηρείται η προσδοκία μιας πιο ώριμης και διορατικής αντιμετώπισης των τεχνολογικών δεδομένων στην επόμενη νομοθετική παρέμβαση, η οποία ίσως συμπέσει με την άνοδο της χώρας στην κλίμακα του Δείκτη Ετοιμότητας Νέων Τεχνολογιών.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Ελεύθερη πρόσβαση στο κείμενο του Κώδικα:

http://www.isth.gr/deontologia.asp (μορφή html)

http://www.isch.gr/files/kodikasdeontologias.pdf (μορφή pdf)

Παλαιότερος Κώδικας:

http://www.mednet.gr/law/law2.htm

Παρατηρήσεις της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής:

http://www.bioethics.gr/document.php?category_id=69&document_id=340

Μελέτη του Παρατηρητηρίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας (πρακτικές Τηλεϊατρικής):

http://www.observatory.gr/files/meletes/
Best%20Practices%20in%20the%20ICT%20sector_GR.pdf

ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΕΡΙΑΓΩΓΗΣ

Ήδη από το Δεκέμβριο του 2004, η Ευρωπαία Επίτροπος Viviane Reding, αρμόδια για τα θέματα της Κοινωνίας της Πληροφορίας και των Μέσων Επικοινωνίας, έχει συμπεριλάβει στις άμεσες προτεραιότητές της, τη ρύθμιση του κόστους διεθνούς περιαγωγής στην κινητή τηλεφωνία. Πριν προχωρήσουμε, είναι χρήσιμο να διευκρινίσουμε τι σημαίνει «διεθνής περιαγωγή» και πώς λειτουργεί. Με τον όρο αυτό ή τον πιο διαδεδομένο αγγλικό «international roaming», εννοούμε στην πράξη τη δυνατότητα χρήσης ενός κινητού τηλεφώνου εκτός της «χώρας διαμονής» ή ορθότερα εκτός της χώρας αρχικής σύνδεσης με τον οικείο τηλεπικοινωνιακό φορέα. Πιο συγκεκριμένα, σε περίπτωση μετακίνησης από τη «χώρα διαμονής» σε μια «χώρα προορισμού» του εξωτερικού, η λειτουργία του κινητού τηλεφώνου απαιτεί την περιαγωγή (δηλ. τη χρήση) σε ένα δίκτυο κινητής τηλεφωνίας της «χώρας προορισμού» («φορέας υποδοχής») καθώς η τηλεπικοινωνιακή εταιρία της «χώρας διαμονής» («οικείος φορέας») δεν διαθέτει αυτόνομο δίκτυο εκτός συνόρων. Για τη διευκόλυνση των συνδρομητών τους, οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας συμπράττουν μεταξύ τους με συμφωνίες διεθνούς περιαγωγής, βάσει των οποίων το κόστος χρήσης του ξένου δικτύου χρεώνεται απευθείας από τον «φορέα υποδοχής» στον «οικείο φορέα», που το μετακυλίει στον επόμενο λογαριασμό του πελάτη του. Το ζήτημα που ανακύπτει, ωστόσο, σ’ αυτήν την, κατά τ’ άλλα βολική για τον χρήστη, διαδικασία, αφορά τις υψηλές χρεώσεις, που ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με τις συμφωνίες διεθνούς περιαγωγής που συνάπτουν οι διάφοροι τηλεπικοινωνιακοί φορείς μεταξύ τους.

Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, η Ευρωπαία Επίτροπος σε συνεργασία με την Ομάδα των Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών (European Regulators Group, ERG) για τις τηλεπικοινωνίες, προώθησε τις έρευνες, στις αρχές του 2005, προκειμένου να σχηματιστεί μια συνολική εικόνα του κόστους περιαγωγής στον ευρωπαϊκό χώρο και να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα ως προς την ανάγκη ρυθμιστικής παρέμβασης. Το καλοκαίρι του 2005, ενόψει της περιόδου αιχμής των διακοπών, η Επιτροπή εξέδωσε κάποιες προειδοποιήσεις προς τους καταναλωτές σχετικά με το υψηλό κόστος χρήσης του κινητού στο εξωτερικό. Στις 4 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, θέτοντας σε λειτουργία δικτυακό τόπο αφιερωμένο στην ορθότερη ενημέρωσή των συνδρομητών μέσα από συγκριτικούς πίνακες τιμών με σκοπό την άρση της αδιαφάνειας όσον αφορά το κόστος των υπηρεσιών περιαγωγής στην Ευρώπη. Οι πρωτοβουλίες αυτές αποσκοπούσαν μεταξύ άλλων στην ευαισθητοποίηση των εταιριών κινητής τηλεφωνίας προκειμένου να μειώσουν τις χρεώσεις διεθνούς περιαγωγής. Εντούτοις, ως το Φεβρουάριο του 2006 η εικόνα της περιαγωγής στην Ευρώπη των 25 διατηρήθηκε αναλλοίωτα απογοητευτική με χρεώσεις που φτάνουν τα 13,08 Ευρώ για συνομιλία 4 λεπτών (παράδειγμα συνδρομητή Μάλτας στη Λετονία). Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, η κυρία Reding ανακοίνωσε την πρόθεσή της να προωθήσει την πρόταση ενός Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τη ρύθμιση του κόστους της διεθνούς περιαγωγής, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου μέχρι το καλοκαίρι του 2006. Ο νέος αυτός Κανονισμός, που αναμένεται να τεθεί σε ισχύ, το νωρίτερο, στο δεύτερο εξάμηνο του 2007, δε θα αποσκοπεί στην υπαγόρευση συγκεκριμένων, προκαθορισμένων τιμών, αλλά στην επιβολή ενιαίας χρέωσης τόσο για την διεθνή όσο και για την εθνική περιαγωγή. Η εθνική περιαγωγή αφορά τη χρήση από μια εταιρία κινητής τηλεφωνίας του δικτύου άλλης εγχώριας εταιρίας λόγω ελλείψεων δικτυακής κάλυψης της πρώτης. Βάσει της λογικής της Επιτροπής, η χρέωση ανάμεσα στα δύο είδη των περιαγωγών δεν επιτρέπεται να διαφέρει απλά και μόνο επειδή το χρησιμοποιούμενο δίκτυο βρίσκεται σε άλλο κράτος-μέλος. Ωστόσο γεννιέται η εύλογη απορία -αν δεν ορίζεται ένα πλαίσιο χρέωσης- πώς θα περιοριστεί η αυθαιρεσία των εταιριών στην περίπτωση που η ευρύτατη εταιρική δικτυακή κάλυψη σε κάποιο κράτος-μέλος θα καθιστά περιττή την εθνική περιαγωγή. Στην περίπτωση αυτή, δηλαδή, η πιθανή υψηλή χρέωσή της εθνικής περιαγωγής, ίση με τη χρέωση της διεθνούς, δε θα επιβαρύνει τις εγχώριες εταιρίες εφόσον θα έχουν δικτυακή αυτάρκεια. Την ίδια στιγμή, όμως, θα μπορούν να επωφεληθούν από την υψηλή χρέωση της διεθνούς περιαγωγής, που θα συνάδει με τον αναμενόμενο Κανονισμό αφού δε θα ξεπερνάει το κόστος της εθνικής περιαγωγής.

Οι τελευταίες παρατηρήσεις είναι βέβαια πολύ πρώιμες καθώς το σχέδιο της πρότασης είναι ακόμη υπό διαμόρφωση και μόλις στις 22 Μαρτίου 2006 έκλεισε το πρώτο στάδιο διαβούλευσης που έδωσε στα ενδιαφερόμενα μέρη και ιδιαίτερα στους τηλεπικοινωνιακούς φορείς τη δυνατότητα να εκφράσουν γενικές θέσεις πάνω στην προοπτική θέσπισης ενός Ευρωπαϊκού Κανονισμού για το κόστος περιαγωγής. Στις απόψεις των εταιριών κινητής τηλεφωνίας συναντάται, φυσικά, μια γενικευμένη αντίθεση σε έναν ενδεχόμενο ρυθμιστικό Κανονισμό, αλλά παρουσιάζονται και βάσιμοι προβληματισμοί που καταρχήν αμφισβητούν τη λογική εξίσωσης, από τεχνικής πλευράς, της εθνικής και διεθνούς περιαγωγής. Πέραν αυτού, το πρόβλημα της περιαγωγής στο μικρό πλαίσιο της Ευρώπης των 25 παίρνει αδιέξοδες προεκτάσεις προβαλλόμενο μέσα από το πρίσμα της παγκοσμιοποιημένης αγοράς τηλεπικοινωνιών.

Σε κάθε περίπτωση η πρωτοβουλία της Επιτροπής προς την ρυθμιστική κατεύθυνση αποσκοπεί στην προστασία των συμφερόντων του Ευρωπαίου καταναλωτή αλλά η ευκολία με την οποία φαίνεται να αντιμετωπίζεται το θέμα δημιουργεί προς το παρόν μια εντύπωση προχειρότητας. Ειδικότερη και πιο δίκαιη κρίση, θα ακολουθήσει όμως in concreto όταν δημοσιευτεί μια πιο ολοκληρωμένη μορφή του προτεινόμενου Κανονισμού.

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS:

Σχετικά με την Πρόταση νέου Κανονισμού:

http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=
ΙP/06/386&format=HTML&aged=0&language=EL&guiLanguage=en

http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=
IP/06/386&format=HTML&aged=0&language=EL&guiLanguage=en

Διάγγελμα της Ευρωπαίας Επιτρόπου Βίβιαν Ρέντινγκ:

http://europa.eu.int/rapid/pressReleasesAction.do?reference=
SPEECH/06/69&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en

Πόρισμα Ομάδας Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών (ERG):

http://erg.eu.int/doc/whatsnew/reg_intens_wrk_intl_roaming_mtg.pdf

Ιστοσελίδα της Επιτροπής για τη συγκριτική έρευνα του κόστους περιαγωγής:

http://europa.eu.int/information_society/activities/roaming/index_en.htm

Ο ιστοτόπος της ΕΕΤΤ για τη διεθνή περιαγωγή:

http://www.eett.gr/gr_pages/Katanalotes/Roaming/Roaming_Gen.htm

Συνοπτικές πληροφορίες για την περιαγωγή στην Ευρώπη:

http://europa.eu.int/information_society/doc/factsheets/051-roaming_el.pdf

Απαντήσεις των εταιριών κινητής τηλεφωνίας:

http://europa.eu.int/information_society/activities/roaming/internal_market/
first_phase/index_en.htm

Διαδικτυακός Τύπος:

http://www.computerweekly.com/Articles/2006/03/29/215092/
EuropeanCommissiontoslashmobileroamingcharges.htm

http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/4308072.stm